Jaki jest skład nowego rządu?

Skład rządu odzwierciedla dominację zwolenników brexitu w Partii Konserwatywnej i jednocześnie umiarkowanie silne poparcie uzyskane przez Truss. W dwustopniowych wyborach głosowało na nią 32% posłów konserwatywnych i 57% członków partii (wobec odpowiednio 38% i 43% na Rishiego Sunaka). W rezultacie premier nominowała do nowego gabinetu pięcioro ze swoich kontrkandydatów (Penny Mordaunt, Kemi Badenoch, Suellę Braverman, Toma Tugendhata i Nadima Zahawiego). Kluczowe resorty objęli jej bliscy współpracownicy (m.in. wicepremier i minister zdrowia Thérèse Coffey, finansów Kwasi Kwarteng, spraw zagranicznych James Cleverly), przedstawiciele prawego skrzydła i byli współpracownicy Johnsona (m.in. ministrowie: spraw wewnętrznych Braverman, gospodarki Jacob Rees-Mogg, handlu zagranicznego Badenoch, ds. Irlandii Płn. Chris Heaton-Harris). Zwolenników Sunaka ze skrzydła centrowego reprezentuje jedynie główny doradca prawny rządu Michael Ellis. Jest to najmłodszy wiekiem i stażem ministerialnym oraz najbardziej zróżnicowany społecznie rząd Zjednoczonego Królestwa od kilkudziesięciu lat.

Jakie wyzwania stoją przed nowym rządem?

Biorąc pod uwagę najwyższe od co najmniej lat 70. XX w. zadłużenie publiczne, inflację, koszty życia i energii, a także rosnącą przewagę sondażową laburzystów, gabinet Truss skupi się na polityce wewnętrznej. W świetle badań opinii publicznej kluczowe dla Brytyjczyków są wspomniane kwestie społeczno-gospodarcze, spadek realnych dochodów, zaległości wykonywania procedur medycznych w publicznej ochronie zdrowia (dotyczą ok. 10 mln pacjentów) i nielegalna imigracja. W odpowiedzi Truss zapowiedziała obniżenie podatków pośrednich od energii i bezpośrednich od przedsiębiorstw i osób fizycznych, zachęty inwestycyjne dla biznesu, ale też cięcia wydatków publicznych w wybranych sektorach i deregulację. Ograniczy to inwestycje publiczne w zaniedbanych regionach. Najprawdopodobniej brytyjskie prawo zostanie znowelizowane w celu ułatwienia deportacji imigrantów, którzy do Wielkiej Brytanii dotarli nielegalnie, w ramach umowy z Rwandą.

Co nowy rząd zrobi dla rozwiązania kryzysu energetycznego?

Pomimo przewodnictwa Wielkiej Brytanii w COP26 i ustaleń szczytu w Glasgow z ub.r. Truss 8 września zapowiedziała przyjęcie rozwiązań skutkujących spowolnieniem tempa transformacji klimatycznej państwa. Choć podtrzymała obowiązywanie planu uzyskania neutralności klimatycznej do 2050 r., zapowiedziała też przegląd sposobów jego realizacji i wskazała równorzędne cele – zwiększenie niezależności żywnościowej i energetycznej (Wielka Brytania ma zostać eksporterem netto energii do 2040 r.). Trzykrotny wzrost ceny energii od października ub.r. zostanie zatrzymany na poziomie 2,5 tys. funtów w skali roku (na dwa lata dla gospodarstw domowych i sześć miesięcy dla biznesu). Będzie to możliwe dzięki dofinansowaniu producentów kwotą 100 mld funtów z emisji długu publicznego (150% wartości pandemicznych programów pomocowych). Jako rozwiązanie krótko- i średnioterminowe rząd wskazał intensyfikację wydobycia węglowodorów z obecnie eksploatowanych krajowych złóż i uruchomienia kolejnych w perspektywie 6–24 miesięcy, w tym złóż łupkowych na lądzie. Zawieszony zostanie też zielony podatek od energii ze źródeł klasycznych. Oznacza to odwrócenie trendu ostatnich kilkunastu lat. Docelowym rozwiązaniem jest przyspieszenie budowy elektrowni jądrowych i rozwoju technologii magazynowania energii z OZE.

Jakie są priorytety rządu w zakresie polityki zagranicznej?

Truss będzie w znacznej mierze kontynuować strategię Johnsona opisaną w zintegrowanym przeglądzie strategicznym. Premier zadeklarowała kontynuację polityki powstrzymywania Rosji poprzez wzmacnianie wschodniej flanki NATO i utrzymanie wysokiego poziomu pomocy wojskowej i gospodarczej dla Ukrainy, czego symbolem była pierwsza rozmowa telefoniczna z prezydentem Wołodymyrem Zełenskim. Od lutego Wielka Brytania przekazała Ukrainie uzbrojenie o wartości ponad 2,5 mld funtów i szkoli w swoich ośrodkach 10 tys. ukraińskich żołnierzy. Pogłębiona ma zostać współpraca z USA i państwami Indo-Pacyfiku na rzecz powstrzymywania Chin (rozważana zmiana ich klasyfikacji ze „strategicznego konkurenta” na „główne źródło wyzwań wojskowych i bezpieczeństwa”). Ciągłość polityki zapewnią dotychczasowy minister obrony Ben Wallace i główny doradca ds. polityki zagranicznej John Bew, a także awansowany na stanowisko ministra spraw zagranicznych Cleverly.

Jakie wyzwania dla relacji unijno-brytyjskich zrodzi przejęcie władzy przez Truss?

Rząd Truss będzie zdeterminowany, aby zrealizować „dywidendę brexitu”. Oznacza to intensyfikację demontażu wielu regulacji odziedziczonych po UE. Brytyjsko-francuski i brytyjsko-unijny spór o napływ nieuregulowanych imigrantów przez kanał La Manche najprawdopodobniej rozszerzy się w wyniku częściowego uchylenia w Zjednoczonym Królestwie obowiązywania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, która jest jednym ze stabilizatorów umowy o handlu i współpracy Wielka Brytania – UE z 2021 r. Intensyfikujący się kryzys autonomicznego systemu władzy w Irlandii Płn. uprawdopodabnia ponadto jednostronne zawieszenie Protokołu północnoirlandzkiego na mocy jego art. 16 lub poprzez ustawę brytyjską, co może prowadzić do wojny handlowej. Narasta też konflikt o faktyczne wykluczenie Zjednoczonego Królestwa z programu Horyzont.

Co przejęcie władzy przez Truss oznacza dla Polski?

Rosyjska napaść uwidoczniła wartość brytyjskiego zaangażowania na Ukrainie, wschodniej flance NATO i podczas rozszerzenia Sojuszu. Systematyczny wzrost znaczenia polityki bezpieczeństwa, demonstrowany przez Ustawę o obronie ojczyzny i liczne wydatki zbrojeniowe, podnosi znaczenie sprawnej współpracy dwu- i wielostronnej Polski z Wielką Brytanią. O ile jej realizacja w ramach NATO nie ulega wątpliwości, napotyka jednak istotne ograniczenia w kontekście UE. Dlatego z perspektywy Polski kluczowe jest znalezienie przez UE i Wielką Brytanię rozwiązań tych konfliktów w ramach mechanizmów przewidzianych w umowach o wystąpieniu oraz o docelowej współpracy, w szczególności w odniesieniu do kwestii północnoirlandzkiej. Wojna na Ukrainie wskazuje na pilną potrzebę stymulowania przez Polskę w ramach UE wypracowania mechanizmów współpracy z Wielką Brytanią w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.