W jakich okolicznościach odbył się dziewiąty szczyt TSI?

Na atmosferę szczytu wpłynęła przede wszystkim sytuacja w regionie, w tym trwające działania wojenne na Ukrainie. Litwa podkreślała rosnące zagrożenie ze strony Rosji, by skutecznie mobilizować państwa Europy Środkowej i UE, m.in. do wzmocnienia polityki wschodniej i rozwoju Partnerstwa Wschodniego. Uczestnicy TSI podkreślali konieczność izolowania Rosji na arenie międzynarodowej i potrzebę wykorzystania zamrożonych rosyjskich aktywów na rzecz Ukrainy. Z zadowoleniem przyjęli ponadto dalsze zainteresowanie Inicjatywą ze strony Niemiec i obecność przedstawicieli USA oraz nowego partnera strategicznego TSI – Japonii. Wyzwaniem pozostają tegoroczne wybory do Parlamentu Europejskiego, które będą od państw Inicjatywy wymagały większego jej umocowania w ramach polityki UE, co nie będzie łatwe m.in. ze względu na rozbieżne interesy poszczególnych państw. Może się to okazać szczególnie ważne, jeśli USA zmniejszą zaangażowanie w Europie po wyborach na jesieni br.

Jakie są główne ustalenia szczytu w Wilnie? 

Pod wpływem Litwy postanowienia deklaracji ze szczytu zostały sformułowane jako element wzmacniania bezpieczeństwa i odporności państw regionu wobec rosnącego zagrożenia ze strony Rosji i Białorusi. W tym duchu została przedstawiona m.in. kontynuacja projektów logistycznych, w tym połączeń transportowych, np. istotnych dla Litwy i pozostałych państw bałtyckich Rail Baltica i Via Baltica oraz Via Carpatia. Państwa TSI wyraziły ponadto ponowne poparcie dla rozszerzenia UE, nie tylko o Ukrainę, ale też np. o Bałkany Zachodnie. Po raz kolejny podkreśliły rolę USA jako partnera strategicznego i gwaranta bezpieczeństwa w Europie Środkowej, a także ich szczególne wsparcie dla państw wschodniej flanki NATO. TSI rozszerzyła jednocześnie współpracę z krajami spoza regionu, a partnerem strategicznym została Japonia – ważna pod kątem utrzymania łańcuchów dostaw i relacji z regionem Indo-Pacyfiku. Wzmocnieniu współpracy i realizacji strategicznych projektów ma służyć także utworzenie kolejnego pakietu w ramach Funduszu Trójmorza (celowego narzędzia inwestycyjnego) – ma on sprzyjać współpracy w ramach partnerstw publiczno-prywatnych. Jednocześnie w ramach przewidywanych działań inwestycyjnych priorytet nadano efektywnej transformacji energetycznej z wykorzystaniem zielonych technologii.

Jaką wizję TSI zaprezentowała Litwa?

Litwa podporządkowała program szczytu priorytetom własnej polityki zagranicznej. Dotyczy to przede wszystkim wzmacniania partnerstwa z USA i ich roli gwaranta bezpieczeństwa w regionie. Wiąże się to z dalszym ograniczaniem relacji z Chinami, w tym na korzyść innych azjatyckich partnerów. Kluczowe jest też izolowanie Rosji na arenie międzynarodowej, czemu sprzyja poparcie dla restrykcyjnej polityki sankcji UE i skupienie się na wzmacnianiu niezależności energetycznej i zwiększaniu odporności państwa na rosnące zagrożenia, np. w zakresie cyberbezpieczeństwa i infrastruktury krytycznej. Właśnie z perspektywy bezpieczeństwa Litwa zdefiniowała w ramach TSI poszczególne założenia i projekty, w tym infrastrukturalne, które zostały uznane za element służący obronie wojskowej. Wsparcie innowacji w dziedzinie zielonych technologii było dla niej ważne ze względu na jej dążenie do rozbudowy i stworzenia atrakcyjnych warunków inwestycyjnych dla tego sektora.

Czy TSI odegra rolę w odbudowie Ukrainy?

Z uwagi na definiowanie TSI jako inicjatywy o charakterze infrastrukturalno-projektowym uczestnicy wskazywali potencjał tkwiący w możliwych inwestycjach przy odbudowie Ukrainy. Ukraińska gospodarka odnotowuje powolne wzrosty, a państwo jest otwarte na zmiany ustawodawstwa zgodnie z unijnymi wytycznymi. Państwa TSI podkreślały rolę ukraińskiego sektora energetycznego jako istotnego elementu we wzmacnianiu bezpieczeństwa w regionie. Biorąc pod uwagę regionalne uwarunkowania, mają szansę stać się kluczowymi partnerami w jego rekonstrukcji. Podobnie obiecująco przedstawia się branża transportowa i konieczność odbudowy infrastruktury logistycznej. Wyzwaniem pozostają jednak m.in. wojenne gwarancje ubezpieczeniowe i wciąż wysokie ryzyko inwestycyjne, z czym zagraniczni partnerzy Ukrainy zmagali się jeszcze przed rosyjską agresją. Poszukiwanie odpowiedzi na te problemy jest wyzwaniem dla Polski, która w 2025 r. będzie sprawować przewodnictwo w Radzie UE i będzie gospodarzem kolejnego szczytu TSI – w Warszawie.