Jak przebiega proces sukcesji tronu?

Sukcesja Karola III nastąpiła automatycznie w momencie śmierci Elżbiety II, zgodnie z ustawą o następstwie tronu z 1701 r. 10 września kolejnymi etapami intronizacji była przysięga króla złożona przed Tajną Radą i obwieszczenie monarchy przez heroldów. Odbyła się też pierwsza audiencja rządu u nowego króla i odnowiona została przysięga wierności przez premier, lidera oficjalnej opozycji, spikera Izby Gmin i pozostałych parlamentarzystów. Koronacja odbędzie się kilka miesięcy po zakończeniu żałoby. Zgodnie z ustawą najstarszy syn króla, Wilhelm, został 9 września ogłoszony księciem Walii i oficjalnym następcą (heir apparent). W określaniu dalszej sukcesji ustawą z 2013 r. zniesiono uprzywilejowanie mężczyzn w stosunku do kobiet, ale utrzymano zasadę pierwszeństwa urodzenia (primogenitury). W przeszłości Karol zapowiadał znaczące ograniczenie liczebności oficjalnej, czyli finansowanej ze środków publicznych i reprezentującej państwo, rodziny królewskiej.

Jak następstwo tronu wpłynie na spójność Zjednoczonego Królestwa?

Jedności Wielkiej Brytanii zagraża rozwój separatyzmów w Irlandii Płn., Szkocji i Walii (ruchów mających generalnie republikański charakter), prowadzący do głębokiej decentralizacji (dewolucji) państwa. Postępuje także erozja innych instytucji panbrytyjskich – zanikają panbrytyjskie partie polityczne, związki zawodowe, pogłębia się regionalizacja publicznej ochrony zdrowia (NHS) i mediów (BBC). W tej sytuacji rośnie rola monarchii jako jednej z sił jednoczących Wielką Brytanię. Długie panowanie Elżbiety II, podczas którego urodziło się 90% żyjących Brytyjczyków, stabilizowało monarchię i jednocześnie umacniało ją jako symbol jedności Zjednoczonego Królestwa. Jednym z podstawowych wyzwań dla Karola III będzie powtórzenie sukcesu jego matki w tej sferze. W tym celu może on wykorzystać swój dorobek w takich dziedzinach jak wspieranie młodzieży (np. projekt centrum edukacyjnego Dumfries House w Szkocji) czy ochrona środowiska. Co ważne, fundamentalna dla przyszłości Wielkiej Brytanii transformacja klimatyczna jest polem rywalizacji między unionistami a separatystami.

Jaka przyszłość czeka unie personalne i Wspólnotę Narodów?

Śmierć królowej oznacza również sukcesję w 14 monarchiach konstytucyjnych należących do Wspólnoty Narodów. Ponieważ jako niepodległe państwa same ustalają one zasady sukcesji, reguły brytyjskiego następstwa tronu były z nimi uzgadniane. W części z tych państw czynnikiem hamującym ruchy republikańskie był osobisty autorytet Elżbiety II. Po objęciu tronu przez Karola III państwa te mogą dążyć do ostatecznego symbolicznego uniezależnienia się od Zjednoczonego Królestwa. W listopadzie ub.r. republiką stał się Barbados, a  w maju br. laburzystowski rząd Australii powołał ministra ds. republiki. Zmarła królowa od 1953 r. była też głową Wspólnoty Narodów, organizacji powstałej w wyniku dekolonizacji Imperium Brytyjskiego. Ponieważ funkcja ta nie jest dziedziczna, zgodę na następstwo Karola III wynegocjowano podczas londyńskiego szczytu szefów rządów państw Wspólnoty w 2018 r.

Jak uroczystości pogrzebowe wpłyną na politykę brytyjską?

Na poziomie symbolicznym śmierć królowej, która przypadła w roku jej Platynowego Jubileuszu, wraz z oprawą medialną towarzyszącą uroczystościom przyczyniają się do wzmocnienia poczucia świadomości narodowej Brytyjczyków i znajomości ustroju ich państwa. Efekt ten wzmacniają wizyty Karola III we wszystkich częściach Zjednoczonego Królestwa. Trzytygodniowa żałoba oraz pogrzeb królowej – 19 września w Londynie i Windsorze – stanowią okres wyciszenia krajowej rywalizacji politycznej. Z punktu widzenia rządu Liz Truss, ukonstytuowanego 6 września, okres ten sprzyja podniesieniu rozpoznawalności osobistej premier i jednocześnie zapewnia dodatkowy czas na operacjonalizację planu rozwiązania kryzysu energetycznego przyjętego 8 września. Pogrzeb jako jedno z największych wydarzeń dyplomatycznych i medialnych po pandemii będzie okazją do wzmocnienia globalnego wizerunku Zjednoczonego Królestwa. Może też ułatwić prowadzenie zakulisowych rozmów w sprawie sporów brytyjsko-unijnych czy kryzysu energetycznego i żywnościowego wywołanego rosyjską agresją na Ukrainę.

Jakie będą międzynarodowe priorytety Karola III?

W orędziu wygłoszonym 9 września król zapowiedział starania na rzecz podtrzymania bliskich więzów łączących Wielką Brytanię z 55 państwami Wspólnoty Narodów. Wysiłki Karola III na rzecz inicjatyw społecznych i gospodarczych łączących państwa członkowskie (np. Igrzysk Wspólnoty Narodów czy licznych programów stypendialnych) będą miały charakter dyplomatyczny i koordynacyjny. Od oficjalnego przejęcia w 1969 r. roli następcy tronu Karol patronował ponad 500 organizacjom charytatywnym (w tym założonej w 1976 r. organizacji charytatywnej The Prince’s Trust) i był propagatorem ekologii, zrównoważonego rozwoju, transformacji klimatycznej czy pomocy dla uzdolnionej młodzieży. Nowy monarcha będzie miał także możliwość zrealizować szereg wizyt zagranicznych, czego Elżbieta II zaprzestała w 2015 r. z uwagi na pogarszający się stan zdrowia.