O czym świadczy zwycięstwo Zełenskiego?
Wygrana Zełenskiego największą różnicą głosów w historii wyborów na Ukrainie jest wotum nieufności dla ukraińskiej sceny politycznej, która okazała się niezdolna do przeprowadzenia systemowej modernizacji państwa. Petro Poroszenko – oligarcha, milioner i wieloletni polityk – był dla wyborców uosobieniem elity, a zarazem symbolem zawiedzionych nadziei. Wynik głosowania dowodzi, że Ukraińcy oczekują w polityce nowych postaci i gotowi są powierzyć najważniejsze stanowiska osobom bez doświadczenia politycznego. Prawdopodobnie da to impuls do kształtowania się przed październikowymi wyborami parlamentarnymi nowych sił politycznych i ruchów społecznych, skupiających w większości osoby dotychczas niezaangażowane w krajową politykę.
Kto tworzy zaplecze polityczne nowego prezydenta?
Zełenski posiada jedynie zalążek zaplecza politycznego. Jego partia Sługa Ludu dopiero buduje swoje struktury, chociaż według sondaży może liczyć na 25-procentowe poparcie i prawdopodobnie będzie posiadać liczną frakcję w następnej kadencji parlamentu. Do najbliższego otoczenia Zełenskiego wchodzą głównie jego przyjaciele i współpracownicy z show-biznesu oraz osoby związane z oligarchą Ihorem Kołomojskim, z którym łączą Zełenskiego bliskie relacje biznesowe. Prawdopodobnie nowy prezydent uzgadniał z nim także plany polityczne, jednak stopień jego zależności od Kołomojskiego pozostaje niejasny. Eksperci współpracujący z Zełenskim pełnią zaś głównie funkcje reprezentacyjne. Nie wiadomo, która z grup interesu wygra walkę o wpływy w nowej prezydenckiej administracji.
Jakie będą pierwsze wyzwania w polityce wewnętrznej dla Zełenskiego?
Na początku Zełenski będzie musiał współpracować z obecnym rządem i parlamentem, które będą prawdopodobnie blokować jego inicjatywy. Nie wiadomo, czy dojdzie do rozłamu w koalicji rządowej i do próby sformowania większości przychylnej prezydentowi. Eksperci nie są też zgodni, czy ewentualna decyzja Zełenskiego o rozwiązaniu parlamentu i w ten sposób przyspieszeniu wyborów byłaby zgodna z prawem, więc jej podjęcie mogłoby spowodować kryzys polityczny. Jednocześnie prezydent będzie pod dużą presją społeczną, gdyż jego wygrana znacznie rozbudziła oczekiwania. Według badań opinii publicznej niemal połowa Ukraińców liczy, że zmiana władzy przyniesie pozytywne rezultaty już w najbliższych sześciu miesiącach. Większość oczekiwań, zwłaszcza o charakterze socjalnym, wykracza poza zakres kompetencji głowy państwa.
Jakie zmiany czekają politykę zagraniczną Ukrainy?
W trakcie kampanii wyborczej w sztabie Zełenskiego nie było eksperta do spraw polityki zagranicznej, a kandydat jedynie sporadycznie wypowiadał się na ten temat. Zapowiadał dalszą współpracę z UE, NATO i MFW. Sygnalizował otwartość do bardziej aktywnego dialogu z Rosją, podkreślając priorytet trwałego zawieszenia broni w Donbasie. Spotkanie z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem miało symbolizować zamiar kontynuacji polityki Poroszenki. Mało prawdopodobne, aby Zełenski chciał dokonać znaczącej zmiany kierunku ukraińskiej polityki zagranicznej, co groziłoby wybuchem społecznych protestów. Jest jednak możliwe, że będzie mniej przewidywalna, a zarazem bardziej pragmatyczna, zbliżona do transakcyjnego podejścia administracji Donalda Trumpa.
Co zwycięstwo Zełenskiego oznacza dla negocjacji z Rosją?
Wygrana Zełenskiego nie przyniesie szybkiego zakończenia wojny rosyjsko-ukraińskiej, które wymagałoby woli politycznej władz rosyjskich do wycofania wojsk z ukraińskiego terytorium. Jednak możliwe będzie zdynamizowanie międzynarodowych negocjacji w sprawie uregulowania sytuacji w Donbasie. Władze rosyjskie będą chciały wykorzystać brak doświadczenia politycznego Zełenskiego i zmusić go do ustępstw: zgody na ustanowienie autonomii dla obwodów donieckiego i ługańskiego. Zapowiedź rosyjskiego embarga na eksport ropy i produktów naftowych na Ukrainę należy postrzegać jako element presji, zaś obietnicę dostaw taniego rosyjskiego gazu i napływu rosyjskich inwestycji, złożoną przez Wiktora Medwedczuka, jako zaproszenie do dwustronnych rozmów Zełenski–Putin.
Jaka będzie polityczna przyszłość Petra Poroszenki?
Ustępujący prezydent zachowa silną pozycję na ukraińskiej scenie politycznej. Dzięki obecności w parlamencie własnej frakcji, wciąż najliczniejszej (o ile nie dojdzie w niej do rozłamu), będzie mógł skutecznie blokować lub opóźniać realizację planów politycznych Zełenskiego. Jednocześnie najbliższe miesiące poświęci na przygotowania do październikowych wyborów parlamentarnych, w których prawdopodobnie wystartuje jako lider listy wyborczej swojej partii Solidarność (możliwe, że do tego czasu zmieni ona nazwę). Dobry wynik umożliwi mu wpływ na kształt nowej koalicji rządowej i ułatwi starania o fotel premiera lub zapewni pozycję lidera opozycji. Nie można wykluczyć jego udziału w kolejnych wyborach prezydenckich.
