Jakie są okoliczności szczytu V4 + Izrael?
Szczyt w Budapeszcie jest pierwszym spotkaniem Grupy Wyszehradzkiej z Izraelem na szczeblu szefów rządów. Przy okazji szczytu doszło również do bilateralnych spotkań premierów. Pobyt Netanjahu w Budapeszcie był pierwszą wizytą izraelskiego premiera na Węgrzech od upadku komunizmu. Węgry, które od lipca br. sprawują przewodnictwo w V4, aktywnie wykorzystują format V4+ do spotkań z pozaeuropejskimi państwami. Na początku lipca br. premierzy V4 spotkali się z prezydentem Egiptu Abd el-Fatahem es-Sisim. Poprzez spotkania zarówno z premierem Izraela, jak i z prezydentem Egiptu V4 chce wzmocnić swoją argumentację w debacie o kryzysie migracyjnym i walce z terroryzmem, której powinna towarzyszyć współpraca z państwami tego regionu.
Czym charakteryzuje się polityka państw V4 wobec Izraela?
Państwa Grupy Wyszehradzkiej prowadzą względem Izraela zróżnicowaną politykę. Daleko idącym gestem politycznym była uchwała czeskiego parlamentu w maju br. wzywająca rząd do uznania Jerozolimy za stolicę Izraela. Nie uczyniły tego parlamenty pozostałych państw V4. Pomimo różnic państwom V4 zdarza się (obok działań w ramach UE) wspólnie reagować np. na sytuację w Strefie Gazy. W 2014 r. w oświadczeniu V4 nawoływała zarówno Hamas, jak i Izrael do zaprzestania działań zbrojnych. W ramach bliskowschodniego procesu pokojowego Grupa Wyszehradzka opowiada się za rozwiązaniem dwupaństwowym, czemu dała wyraz zarówno we wspólnym oświadczeniu państw V4 i Egiptu z 4 lipca br., jak i w oświadczeniu V4–Izrael z 19 lipca.
Co postanowiono na szczycie?
Uczestnicy szczytu podkreślili potrzebę współdziałania w zakresie bezpieczeństwa i innowacji. Zapowiedzieli utworzenie grup roboczych ds. walki z terroryzmem i ds. wspierania współpracy technologicznej, które mogłoby być współfinansowane przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. W kwestii bezpieczeństwa współpraca ma dotyczyć m.in. cyberbezpieczeństwa, zwalczania terroryzmu oraz ochrony granic. W zakresie innowacji państwa zadeklarowały wzmocnienie współpracy w sektorze high-tech, w tym cyfryzacji, start-upów i współpracy naukowej. Państwa V4 zobowiązały się też do działania na rzecz polepszenia relacji UE–Izrael, w szczególności uaktualnienia unijnego układu o stowarzyszeniu z Izraelem z 2000 r. Na 2018 r. zapowiedziano powtórzenie spotkania V4–Izrael na szczeblu szefów rządów w Izraelu.
Jakie są inne perspektywiczne obszary współpracy?
Perspektywy współpracy oferuje sektor energetyczny. W najbliższych latach Izrael rozpocznie wydobycie gazu ziemnego ze złóż na Morzu Śródziemnym. Państwa V4, stosunkowo blisko położone i zainteresowane dywersyfikacją źródeł dostaw, mogłyby być naturalnymi odbiorcami izraelskiego gazu ziemnego, również w postaci skroplonej (LNG). Zwiększające nakłady na obronność państwa V4 są też atrakcyjnym rynkiem dla izraelskiego przemysłu zbrojeniowego, o czym może świadczyć np. ubiegłoroczna decyzja Czech dotycząca zakupu izraelskich systemów radarowych. Dotychczasowe doświadczenia we współpracy z Izraelem mogą zachęcić V4 do zainicjowania podobnej formy dialogu z innymi bliskowschodnimi partnerami lub zainteresować Izrael udziałem w projektach w ramach Inicjatywy Trójmorza, której V4 jest częścią.
Co ujawniono po spotkaniu V4–Izrael?
W trakcie szczytu ujawnione zostały fragmenty rozmów z zamkniętego spotkania premierów. Premier Netanjahu ostro skrytykował UE i określił jej stanowisko wobec Izraela jako nadmiernie skoncentrowane na konflikcie izraelsko-palestyńskim. Zasugerował też, że państwa V4 powinny działać na rzecz zmiany tej polityki na forum Unii. Taka postawa Netanjahu świadczy o tym, że Izrael podejmuje próby instrumentalnego traktowania V4 i tworzenia podziałów między tą grupą państw a pozostałymi członkami UE. Państwa V4 mogą wykorzystać tę okazję do podkreślenia jednolitego stanowiska Unii Europejskiej w sprawie konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
