Dlaczego UE rozwija politykę gospodarczą w przemyśle obronnym?

Wysokie koszty opracowywania nowych technologii obronnych i kurczący się wewnętrzny europejski rynek uzbrojenia i sprzętu wojskowego powodują, że w dłuższej perspektywie nie jest możliwe utrzymanie globalnej konkurencyjności europejskich firm obronnych. Dlatego rozwijana jest polityka przemysłowo-obronna UE. Zgodnie z nią państwa członkowskie mają wspólnie realizować projekty badawcze i rozwojowe dotyczące technologii obronnych oraz razem pozyskiwać zdolności wojskowe z europejskiego źródła. Ma to przynieść oszczędności w porównaniu z prowadzeniem osobnych i równoległych programów. Dzięki temu pogłębi się też integracja europejska w dziedzinie obronności. Przyczyni się to także do budowy autonomii strategicznej UE, rozumianej jako niezależność od USA w dziedzinie kluczowych zdolności wojskowych.

Co oznacza uruchomienie Europejskiego Funduszu Obronnego?

Wraz z uruchomieniem Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF) europejska polityka gospodarcza w przemyśle obronnym zyskuje po raz pierwszy instrumenty finansowe. Przełom polega na użyciu środków z budżetu UE do wspierania rozwoju nowych technologii w przemyśle obronnym w Unii oraz do pozyskiwania zdolności wojskowych przez państwa. Dotychczas polityka przemysłowo-obronna UE ograniczała się do instrumentów regulacyjnych. Dotyczyła zasad i procedur nabywania uzbrojenia i sprzętu wojskowego (dyrektywa 2009/81/WE) czy procedur wewnątrzunijnego eksportu i importu takich produktów (dyrektywa 2009/43/WE). Rozwijano także narzędzia informacyjne – niewiążące prawnie reżimy i kodeksy postępowania w ramach Europejskiej Agencji Obrony.

Co będzie finansowane z Funduszu?

EDF będzie miał dwa filary („okna”). Pierwszy pozwoli na pełne finansowanie projektów badawczych (R&T) dotyczących nowych technologii obronnych. Wybrane w specjalnej procedurze projekty zostaną objęte grantami. Drugi filar umożliwi wsparcie finansowe programów rozwijania nowych typów uzbrojenia i sprzętu wojskowego  (R&D), np. opracowywania prototypów. W tym przypadku UE pokryje do 20% kosztów, a pozostałe środki zostaną wyłożone przez państwa zaangażowane w program. Drugi filar przewiduje także niefinansowe formy wsparcia zakupów uzbrojenia przez państwa, np. doradztwo prawne. Podstawowym warunkiem skorzystania z EDF będzie kooperatywny charakter projektów. O wsparcie będą mogły ubiegać się tylko projekty i programy z udziałem przynajmniej trzech podmiotów z różnych państw UE.

Jak Fundusz może wzmocnić europejską obronność?

Dzięki EDF europejski sektor obronny, osłabiany od wybuchu kryzysu fiskalnego w 2009 r. do 2015 r. kolejnymi cięciami budżetów obronnych, uzyska dostęp do dodatkowych środków. W pierwszym filarze będzie to ok. 90 mln euro do 2020 r. i 500 mln euro rocznie po 2020 r., w drugim ­– 2,5 mld euro do 2020 r. (500 mln z budżetu UE i 2 mld oczekiwanego wkładu od państw), a po tej dacie nawet 5 mld euro rocznie (1 mld zapewni UE, a pozostałą część państwa). Jednocześnie EDF ma wzmacniać autonomię strategiczną UE, wspierając te projekty, które są związane z priorytetami zapisanymi w strategicznych dokumentach unijnych, zwłaszcza w Planie rozwoju zdolności (zostanie on poddany rewizji w 2018 r.).

Jak Polska mogłaby skorzystać z Funduszu?

Aby skorzystać z EDF, Polska może uruchomić projekty badawcze, programy rozwojowe oraz inicjatywy pozyskiwania zdolności wojskowych wspólnie z partnerami z UE. Zakupy uzbrojenia u krajowych podmiotów i firm spoza UE oraz programy oparte o offset nie będą mogły liczyć na unijne wsparcie. Zarazem wiele szczegółów dotyczących EDF wciąż wymaga doprecyzowania, co daje Polsce szansę na wynegocjowanie ułatwień dla polskich firm obronnych w korzystaniu ze środków UE. W szczególności Polska mogłaby dołączyć z konkretnymi propozycjami projektów przemysłowo-obronnych i programów pozyskiwania zdolności do tzw. stałej współpracy strukturalnej (PESCO), która prawdopodobnie zostanie uruchomiona w ciągu najbliższych 12 miesięcy – tym bardziej, że priorytetem dla EDF będzie finansowe wsparcie przedsięwzięć  objętych PESCO.