16 lutego br. ustąpił ze stanowiska burmistrz Kiszyniowa Dorin Chirtoacă. Trzy dni wcześniej swą dymisję ogłosił Renato Usatîi, burmistrz 100-tysięcznych Bielc, drugiego co do wielkości (wyłączając naddniestrzański Tyraspol) miasta Mołdawii. Przedterminowe wybory burmistrzów nabierają szczególnego znaczenia, ponieważ będą najpoważniejszym testem nastrojów społeczeństwa przed jesiennymi wyborami parlamentarnymi.
Jakie ma znaczenie kontrola nad Kiszyniowem i Bielcami dla polityki zagranicznej Mołdawii?
Do niedawna Mołdawia była uważana za wzorcowy przykład sukcesu Partnerstwa Wschodniego. Jednak kompromitacja nominalnie proeuropejskich rządów, m.in. wskutek kradzieży miliarda dolarów z systemu bankowego, a następnie przejęcie faktycznej władzy w kraju przez lidera Partii Demokratycznej (PDM), oligarchę Vlada Plahotniuca, przyniosła rozczarowanie integracją europejską i wzmocnienie nastrojów prorosyjskich. Ich skutkiem był m.in. wybór na stanowisko prezydenta socjalisty Igora Dodona. W skali kraju integracja europejska cieszy się 45% poparcia, a euroazjatycka – 49%. W Kiszyniowie – w przeciwieństwie do Bielc – sympatie proeuropejskie przeważają nad prorosyjskimi. Fundusze i aparat administracyjny największych miast odgrywają istotną rolę w kreowaniu ogólnokrajowej polityki tożsamościowej.
Kim jest burmistrz Kiszyniowa i jakie są przyczyny jego dymisji?
Chirtoacă jest wiceprzewodniczącym prorumuńskiej Partii Liberalnej (PL). Od 2007 r. trzykrotnie był burmistrzem stolicy. W styczniu 2016 r. PL jako mniejszy partner zawarła koalicję z PDM, co umożliwiło Plahotniucowi przejęcie faktycznej władzy w Mołdawii. To posunięcie skompromitowało PL nawet w oczach twardego elektoratu. W maju 2017 r. burmistrza aresztowały kontrolowane przez PDM służby antykorupcyjne w związku wyborem firmy zarządzającej płatnymi parkingami. Sąd zawiesił go w obowiązkach do czasu wydania wyroku. Odbiło się to na i tak niskich notowaniach PL (obecnie 1% poparcia). Chirtoacă ustąpił ze stanowiska, aby skrócić rządy burmistrza komisarycznego – związanej z PDM Silvii Radu – i zwiększyć szansę PL na korzystny wynik w wyborach parlamentarnych.
Kim jest burmistrz Bielc i jakie są przyczyny jego dymisji?
Lider prorosyjskiej Naszej Partii, Usatîi, jest populistą, dystansującym się od establishmentu. Dzięki popularności, szczególnie wśród wyborców rosyjskojęzycznych, został w 2015 r. wybrany na burmistrza Bielc. Jednak od października 2016 r. przebywa w Rosji, oficjalnie w podróży służbowej (swoich zastępców w Bielcach nadzorował przez internet). Przyczyną jest wystawiony w Mołdawii nakaz aresztowania za rzekome zlecenie zabójstwa. Poparcie dla Naszej Partii spadło do 2%. Na przełomie roku Usatîi stanął przed groźbą utraty kontroli nad miastem. Kryzys sanitarny w Bielcach (brak wywozu śmieci) został bowiem rozwiązany dopiero po interwencji rządu i doprowadził do dymisji jego dwóch zastępców. Chcąc uniknąć wprowadzenia burmistrza komisarycznego i odejścia radnych Naszej Partii do PDM, Usatîi ustąpił.
Jakie znaczenie będą miały przedterminowe wybory burmistrzów dla jesiennych wyborów parlamentarnych?
Zbieżność dymisji Chirtoaki i Usatiego jest rezultatem przepisów mołdawskiego prawa, dotyczących możliwej daty przedterminowych wyborów. Jeśli nie odbyłyby się w wiosennym okienku wyborczym, aż do jesieni miastami mogliby zarządzać nominowani przez rząd PDM burmistrzowie komisaryczni. W rezultacie wybory burmistrzów odbędą się 20 maja. Będą generalnym sprawdzianem przed jesiennymi wyborami parlamentarnymi. Od ich wyniku zależeć może pozycja Plahotniuca wobec Dodona, będącego obecnie jego faktycznym sojusznikiem. Partia Socjalistów Dodona może według sondaży liczyć obecnie na ponad 50% poparcia, a to odwracałoby układ sił. Dlatego kontrola nad stolicą i Bielcami z ich aparatem administracyjnym pomogłaby PDM zniwelować przewagę socjalistów.
Jak jest znaczenie wyborów burmistrzów dla polskiej polityki wobec Mołdawii?
Wybory burmistrzów będą ważnym testem sympatii społeczeństwa wobec integracji europejskiej. Wygrana kandydata socjalistów w Kiszyniowie będzie oznaczać istotne osłabienie obecnych – wspieranych oficjalnie także przez rząd PDM – działań promujących świadomość europejską w ambiwalentnym społeczeństwie mołdawskim. Zastąpiłaby je propaganda prorosyjska i euroazjatycka. Natomiast możliwe zwycięstwo kandydata PMD w Bielcach mogłoby przynieść nieznaczne osłabienie panujących na północy Mołdawii nastrojów prorosyjskich. Dlatego Polska może rozważyć wzmocnienie powołanego przez nią Centrum Informacyjnego dla Władz Lokalnych w Mołdawii, aby przekonywać jej mieszkańców o atrakcyjności europejskiego modelu rozwoju, nawet po zwycięstwie prorosyjskich socjalistów.
