Dlaczego premier Fico podał się do dymisji?

Dymisja Ficy była następstwem kryzysu politycznego, do którego doszło po morderstwie dziennikarza śledczego Jána Kuciaka i jego narzeczonej pod koniec lutego br. Treść opublikowanego pośmiertnie artykułu Kuciaka i jego wcześniejszej pracy wskazywała na korupcję w rządzie, w tym m.in. na powiązania osób z otoczenia premiera z klanem Vadala – rodziną włoskich imigrantów na Słowacji, mającej rzekome związki z kalabryjską mafią ‘Ndrangheta. Największe po 1989 r. protesty społeczne doprowadziły do dymisji ministra spraw wewnętrznych Roberta Kaliňáka i żądania przedterminowych wyborów ze strony opozycji, a także koalicyjnego Most-Híd. W sytuacji spadku poparcia społecznego dla Smeru z 25,5% w lutym br. do 20% w połowie marca Fico złożył dymisję, by utrzymać koalicję i uniknąć przedwczesnych wyborów.

Kto zastąpił Ficę?

Nowym premierem został Peter Pellegrini z partii Smer. Od 2016 r. był on wicepremierem do spraw inwestycji i informatyzacji. Wcześniej był przewodniczącym słowackiego parlamentu – Rady Narodowej (lata 2014–2016) oraz ministrem edukacji (2014 r.). Mianowanie na stanowisko szefa rządu 42-letniego polityka, wolnego od zarzutów korupcyjnych i kojarzonego głównie z promocją innowacyjności w gospodarce, jest próbą odbudowy nadszarpniętego wizerunku Smeru. Pozycja polityczna Pellegriniego będzie jednak słabsza niż Ficy, który pozostanie przewodniczącym partii. Części społeczeństwa taka zmiana nie wystarcza. Stąd zapowiedzi ponownych protestów na rzecz przedterminowych wyborów.

Jaką rolę odegrał prezydent Kiska?

Kiska został prezydentem w marcu 2014 r., po zwycięstwie nad Ficem. Są zatem politycznymi konkurentami. Dlatego Kiska aktywnie włączył się w rozwiązanie rządowego kryzysu politycznego, a obie jego propozycje –  rekonstrukcja rządu lub przedterminowe wybory – zakładały odsunięcie Ficy od władzy. Premier uznał je za nieuprawnione wywieranie nacisku i wystosował pod adresem prezydenta zarzuty dotyczące np. ubiegłorocznego spotkania Kiski z George’em Sorosem. Jednocześnie prezydent przyjmował reprezentantów partii politycznych, podejmując rolę mediatora. Wziął też udział w demonstracjach. Przyjęcie dymisji rządu zgodnie z oczekiwaniami społecznymi po – jak to ujął Kiska – „dwóch tygodniach międzynarodowego wstydu Słowacji” zwiększa jego szansę na reelekcję w przyszłorocznych wyborach prezydenckich.

Jak zmiana rządu przełoży się na sytuację polityczną na Słowacji?

Pellegrini musi zrekonstruować rząd i zapewnić mu poparcie parlamentarne. To zadanie wydaje się formalnością, ponieważ 79 posłów piśmiennie poparło nowego premiera. Jednak aby uspokoić nastroje społeczne i zwiększyć szanse na dokończenie kadencji parlamentu, rząd będzie musiał rzetelnie wyjaśnić okoliczności śmierci Kuciaka i jego partnerki. W dialogu ze społeczeństwem może pomóc koncyliacyjny styl Pellegriniego, który w przeciwieństwie do swojego poprzednika nie atakuje słownie dziennikarzy, a uliczne protesty uznał za przejaw prawdziwej demokracji. Jednak jeśli nie uda się szybko wyjaśnić sprawy zabójstwa dziennikarza, a protesty społeczne nie ustaną, koalicyjny Most-Híd może ponownie zaproponować przedterminowe wybory, czego odrzucenie w zamian za dymisję rządu po raz drugi będzie prawdopodobnie niemożliwe.

Czy zmiana rządu na Słowacji wpłynie na współpracę w Europie Środkowej?

Pomimo dymisji rządu Ficy zachowany zostaje układ koalicyjny. Dlatego należy spodziewać się kontynuacji polityki zagranicznej słowackiego rządu: współpracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej, ale bez przedkładania jej znaczenia nad stosunki z Niemcami i Francją, także w kontekście debaty o przyszłości UE. Pellegrini już jako premier zapewnił o utrzymaniu proeuropejskiego kursu państwa. Jeszcze jako wicepremier podkreślał znaczenie polityki spójności dla Słowacji. Jednak informacje o niewłaściwym wykorzystywaniu środków unijnych na Słowacji z rzekomym udziałem włoskiej mafii wzmacniają głos tych państw członkowskich, które w negocjacjach budżetu UE chcą powiązania przyznawania środków finansowych z praworządnością, przeciwko czemu opowiadał się premier Fico.