25.02.2016, 00:00
Sławomir Dębski jest historykiem i politologiem, absolwentem Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie również obronił rozprawę doktorską. Od 2011 do lutego 2016 r. dyrektor Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia. Redaktor naczelny i członek Rady Redakcyjnej "Intersection Project". Członek Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych od 2008 r. Dyrektor Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych w latach 2007-2010. Był redaktorem naczelnym kwartalnika „Evropa” oraz dwumiesięcznika „Polski Przegląd Dyplomatyczny”. Autor książek ("Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939-1941", która zdobyła Nagrodę Klio i nagrodę "Przeglądu Wschodniego"), artykułów, a także zbiorów źródeł historii dyplomacji. Obszary zainteresowań: polska polityka zagraniczna, polityka zewnętrzna UE, rosyjska polityka zagraniczna, stosunki niemiecko-rosyjskie, NATO i bezpieczeństwo, historia dyplomacji.
Relacja PAP
Komunikat MSZ
Warszawa, 28 maja 2015 r.
Sławomir Dębski, Dyrektor PISM
Koncepcja funkcjonowania i rozwoju Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych
Ewolucja położenia międzynarodowego Polski wymaga ukształtowania zespołu PISM w taki sposób, aby mógł on szybko i trafnie oceniać procesy polityczne, ekonomiczne i społeczne wpływające na politykę uczestników systemu międzynarodowego wobec Polski, na jej bezpieczeństwo i możliwości optymalizacji jej położenia międzynarodowego. Zespół analityków powinien być zdolny do: formułowania rekomendacji dla decydentów odpowiedzialnych za prowadzenie polskiej polityki zagranicznej, także w oparciu o informacje niejawne; uczestnictwa w debacie publicznej na jej temat; upowszechniania w polskim społeczeństwie wiedzy o współczesnych stosunkach międzynarodowych, ze szczególnym uwzględnieniem ich związków z interesami państwa polskiego; uczestnictwa w międzynarodowych debatach eksperckich i politycznych dotyczących problematyki międzynarodowej, ważnej z punktu widzenia celów polskiej polityki zagranicznej. Realizacji tych celów i budowie aparatu metodologicznego, który ukształtuje kompetencje niezbędne do przekonującej argumentacji, powinny służyć zarówno prowadzone w PISM programy badawcze, jak i biblioteka PISM, należąca do najlepszych na świecie bibliotek specjalistycznych. Nieodzowne jest więc szybkie pozyskiwanie i udostępnianie najnowszej światowej literatury z zakresu polityki, historii, teorii i praktyki stosunków międzynarodowych.
Aby zwiększyć możliwości PISM w zakresie wspierania procesu prowadzenia polskiej polityki zagranicznej, także zadań z obszaru dyplomacji publicznej, wykorzystać można instrument zdefiniowany w art. 7 Ustawy o PISM.
Prawidłowa i efektywna realizacja zadań ustawowych przez PISM wymaga zatrudniania ok. 80-osobowego zespołu pracowniczego. Docelowa struktura powinna zakładać, że ok. 50% wszystkich pracowników będzie zatrudnionych na stanowiskach analitycznych, ok. 35-40% będzie odpowiedzialnych za realizację innych zadań ustawowych, a nie więcej niż 15% - za obsługę administracyjno-organizacyjną Instytutu.
Z uwagi na ograniczone możliwości finansowania działalności ze środków publicznych, należy dążyć do istotnego wzrostu dochodów ze źródeł innych niż dotacje z budżetu państwa. Do źródeł tych należy w szczególności zaliczyć przychody z działalności szkoleniowej, wydawniczej i konferencyjnej oraz realizację projektów ze środków europejskich i grantów naukowych. Docelowo źródła pozadotacyjne powinny stanowić co najmniej 1/3 całości budżetu. Jak pokazuje analiza budżetów PISM od 2000 r., jest to możliwe do osiągnięcia w krótkiej perspektywie czasowej.Funkcjonowanie PISM determinuje obowiązek realizacji zadań określonych w art. 2 Ustawy, dlatego też wizję rozwoju Instytutu zaprezentuję, omawiając poszczególne zadania ustawowe:
1. Prowadzenie badań naukowych w zakresie spraw międzynarodowych
Badania naukowe powinny tworzyć fundament dla eksperckiej i analitycznej aktywności PISM. Realizacja projektów badawczych z udziałem analityków PISM powinna służyć budowie kompetencji zespołu. Analitycy powinni doskonalić i testować własne instrumentaria metodologiczne oraz pogłębiać swoją wiedzę, aby następnie wykorzystywać zgromadzone doświadczenia w pracy analitycznej i formułowaniu rekomendacji. Aktualna sytuacja międzynarodowa uzasadnia szybkie uruchomienie trzech projektów badawczych: a) Czynniki polityczne oddziałujące na proces decyzyjny w zakresie polityki bezpieczeństwa w państwach członkowskich NATO po agresji Rosji na Ukrainę; b) Analiza potencjalnych kosztów politycznych i konsekwencji instytucjonalnych dla Polski w związku z ewentualnymi zmianami w statusie członkowskim Grecji i Wielkiej Brytanii w Unii Europejskiej (prognozy wariantowe); c) Problemy prawne Polski w relacjach z państwami Europy Wschodniej (z postulatem sformułowania polskiej doktryny prawnej w relacjach z Rosją i innym państwami posowieckimi).
Ponadto należy zintensyfikować badania związane z serią wydawniczą „Polskie Dokumenty Dyplomatyczne”, służącą wzmacnianiu wizerunku polskiej dyplomacji w świecie oraz budowie argumentacji odwołującej się do zagadnień historycznych, przydatnej w prowadzeniu bieżącej polityki zagranicznej. Wydarzenia ostatnich miesięcy wskazują bowiem na ponowny wzrost politycznego znaczenia kwestii historycznych w relacjach międzynarodowych.
2. Przygotowywanie analiz, ekspertyz i studiów prognostycznych z zakresu spraw międzynarodowychPotencjał analityczny PISM powinien być wykorzystywany do bezpośredniego wsparcia procesu prowadzenia polskiej polityki zagranicznej. Cel ten będzie można osiągnąć poprzez odpowiednie profilowanie pracy zespołu analitycznego. Analizy dostarczane przez PISM powinny w mniejszym stopniu koncentrować się na deskryptywnym przedstawianiu problemów międzynarodowych, a w większym na wskazywaniu ich implikacji dla Polski, akcentowaniu szans i zagrożeń dla polskich interesów oraz formułowaniu wariantowych, innowacyjnych rekomendacji dla polskich decydentów politycznych.
Tradycja związana z wydawaniem przez PISM „Biuletynu”, mającego na celu harmonizowanie wiedzy o aktualnych problemach międzynarodowych wśród osób uczestniczących w procesie kształtowania polityki zagranicznej, warta jest kontynuowania. Jednak ze względu na specyficzne zapotrzebowania decydentów uczestniczących w procesie prowadzenia tej polityki, powinna być uzupełniona o specjalne wydania „Biuletynu”, adresowane do węższego kręgu odbiorców dysponujących większą wiedzą o procesie realizowania polityki zagranicznej państwa. Aby PISM mógł przygotowywać tego rodzaju ofertę, powinien ponownie zostać włączony w obieg informacji niejawnych, z którego z nieznanych mi powodów został w ostatnich latach wyłączony.
W związku z powyższymi założeniami, a także ze względu na ewolucję otoczenia międzynarodowego Polski, prace zespołu analitycznego powinny zostać w najbliższym czasie skoncentrowane wokół czterech głównych obszarów badawczych: a) Członkostwo Polski w Unii Europejskiej; b) Członkostwo Polski w NATO i międzynarodowe aspekty bezpieczeństwa państwa; c) Polityka Polski wobec państw Europy Wschodniej; d) Wykorzystanie instrumentów gospodarczych dla optymalizacji położenia międzynarodowego Polski. Sprofilowanie zainteresowań analitycznych poprzez strukturę Biura Badań i Analiz powinno ułatwić akcentowanie związków analizowanych zjawisk i procesów z interesami państwa polskiego.
Zespół analityczny powinien z biegiem czasu wykształcić grono opiniotwórczych uczestników debaty o polskiej polityce zagranicznej na poziomie zarówno krajowym, jak i międzynarodowym, a PISM dla zagranicznych partnerów poszukujących kompetencji w tym zakresie powinien się stać adresem pierwszego wyboru w Polsce.
3. Doskonalenie zawodowe kadr wykonujących zadania w zakresie stosunków międzynarodowych i polityki zagranicznej RP
Oferta szkoleniowa Instytutu powinna być odpowiednia dla zmieniających się potrzeb osób, które zajmują się szeroko rozumianą współpracą międzynarodową, a w szczególności kadr polskiej służby zagranicznej. Ponadto przychody z tej działalności powinny być jednymi z podstawowych niedotacyjnych źródeł finansowania realizacji zadań przez PISM. Działalność ta powinna być realizowana także poprzez prowadzenie projektów szkoleniowych dofinansowywanych ze środków europejskich oraz poprzez udział w międzynarodowych przedsięwzięciach szkoleniowych.
4. Upowszechnianie w społeczeństwie polskim wiedzy z dziedziny współczesnych stosunków międzynarodowych
Uczestnictwo w debacie publicznej o polskiej polityce zagranicznej jest tą aktywnością ustawową PISM, która wyróżnia tę instytucję w całym systemie administracji państwowej. Udział innych państwowych instytucji o charakterze analityczno-eksperckim w publicznym dyskursie o polskiej polityce zagranicznej, polityce wschodniej lub międzynarodowych aspektach bezpieczeństwa państwa jest często ograniczony prawnie. Tym samym to na PISM ciąży podstawowy obowiązek upowszechniania wiedzy o polityce zagranicznej, jej kontekście i dylematach. Doświadczenia ostatnich lat wskazują jednoznacznie, że bez „uspołecznienia” debaty o polityce zagranicznej coraz trudniej jest informować opinię publiczną o motywach i przesłankach decyzji dotyczących spraw zagranicznych. Obok typowych kanałów komunikacji (organizacja publicznych wydarzeń o charakterze konferencyjnym i dyskusyjnym, działalność wydawnicza i biblioteczna, media elektroniczne) w większym stopniu należy wykorzystywać media społecznościowe oraz przedsięwzięcia adresowane do szerokiego grona odbiorców. Przy realizacji tego zadania należy nasilić współpracę z organami administracji publicznej, jednostkami samorządu terytorialnego, organizacjami pozarządowymi i mediami.
5. Utrzymywanie kontaktów z ośrodkami szkoleniowymi, naukowymi i politycznymi w Rzeczpospolitej Polskiej i za granicą
Instytut powinien utrzymywać stałą współpracę z instytucjami o podobnym statusie i znaczeniu w państwach ważnych dla polskiej polityki zagranicznej (stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ, członkowie UE, NATO, G-20 oraz państwa sąsiedzkie). Za szczególnie istotną, ze względu na charakter stosunków transatlantyckich oraz członkostwo w UE i NATO, należy uznać współpracę z instytucjami analityczno-eksperckimi w Waszyngtonie i Brukseli. W obrocie krajowym, z uwagi na swoją szczególną rolę i zadania, PISM powinien pełnić funkcję „punktu pierwszego kontaktu” oraz inicjatora przedsięwzięć o skali ogólnokrajowej dla podmiotów prowadzących działalność z zakresu spraw międzynarodowych, w szczególności szkół wyższych, instytutów badawczych i organizacji pozarządowych o profilu analityczno-eksperckim.
6. Gromadzenie specjalistycznego księgozbioru i dokumentacji naukowej, a także prowadzenie otwartej działalności bibliotecznej
Do priorytetowych działań Instytutu należy zaliczyć rozwój i utrzymanie statusu Biblioteki PISM jako jednej z największych bibliotek specjalistycznych z zakresu spraw międzynarodowych w Europie Środkowej. Środki, jakimi może dysponować PISM, powinny pozwolić na nabycie wszystkich pozycji istotnych z punktu widzenia obsługi analityczno-eksperckiej polskiej polityki zagranicznej oraz potrzeb naukowych, dydaktycznych i informacyjnych osób specjalizujących się w sprawach międzynarodowych. Stąd ważne jest również zachowanie publicznego charakteru Biblioteki i wdrażanie nowoczesnych instrumentów udostępniania zbiorów.
7. Działalność wydawnicza
Z uwagi na szczególny charakter zadań oraz pozycję PISM, ważne jest prowadzenie profesjonalnej działalności wydawniczej, umożliwiającej publikację materiałów (monografii, prac zbiorowych, artykułów etc.) najlepszym polskim specjalistom z zakresu spraw międzynarodowych.
Rolą PISM jest przybliżanie masowemu polskiemu odbiorcy najnowszych pozycji książkowych, ważnych dla zrozumienia aktualnego kierunku refleksji teoretycznej o sprawach międzynarodowych, a poprzez to inspirowanie własnej, polskiej konceptualizacji najnowszych, najbardziej perspektywicznych koncepcji. W mojej ocenie potencjał doświadczonego zespołu wydawniczego oraz środki, jakimi może dysponować PISM, umożliwiają co najmniej dwukrotne zwiększenie wolumenu wydawanych przez niego publikacji. Wzrost ten powinien być połączony z dostosowaniem tematyki i poziomu publikacji, w tym periodyków, do aktualnych zagadnień związanych z polską polityką zagraniczną.
