Odpowiedzi na nie starali się również znaleźć eksperci biorący udział 4 grudnia 2015 r. w debacie PISM Czy sankcje działają? Rosja rok później, która była poprzedzona krótką prezentacją Raportu PISM Russia under sanctions. Assessing the Damage, Scrutinising Adaptation and Evasion autorstwa Stanislava Secrieru.

Pomimo, że półtora roku to z pozoru krótki czas, aby oceniać działanie sankcji, to jednak zdaniem uczestników dyskusji widać wyraźnie, że przyniosły one już efekty: uwidoczniły i spotęgowały problemy rosyjskiej gospodarki (związane nie tylko ze spadającymi cenami ropy i gazu, na których opierają się dochody państwa rosyjskiego, ale z problemami strukturalnymi), wywołały odpływ kapitału zagranicznego, czy spowodowały problemy w przemyśle zbrojeniowym oraz wydobywczym, które częściowo były uzależnione od zachodnich technologii. Sankcje wymusiły również na Rosji poszukiwanie alternatywnych partnerów zagranicznych, z których największym stały się Chiny, i sprawiły że po raz pierwszy Rosja ma słabszą pozycję w relacjach tego typu. 

Paneliści równocześnie podkreślili jednak, że rosyjskim władzom, przez wprowadzenie kontrsankcji w postaci embarga na produkty żywnościowe, udało się przerzucić główny ciężar sankcji na własne społeczeństwo, co jest złą wiadomością dla państw zachodnich.

 

Przy okazji eksperci zwrócili uwagę na warstwę informacyjną, która wywołuje w Rosjanach poczucie zupełnego niezrozumienia ze strony państw Zachodu. Diagnozując stan rosyjskiego społeczeństwa wskazali też na trudną przeszłość Rosji, która sprawia, że strach staje się ważnym elementem zarządzania ludźmi i powoduje, że boją się oni uczestnictwa w protestach. Podkreślony został też niszczący wpływ korupcji sięgającej najwyższych szczebli władzy. Jak się szacuje Rosja z powodu łapówek  straciła już ok. 320 mld USD, a zjawisko to ma istotny wpływ na kształtowanie się postaw politycznych rosyjskiego społeczeństwa.

 

Jako narzędzia do łagodzenia wpływu sankcji na rosyjskie społeczeństwo dyskutanci wskazali wzmocnienie unijnej polityki informacyjnej oraz zwiększenie liczby programów, których celem są kontakty międzyludzkie (staże, wymiany studenckie). Mają one ograniczać izolację rosyjskiego społeczeństwa. Natomiast na sankcje, które będą działać wobec elit politycznych, paneliści wskazali uderzenie w kapitał ludzi władzy (np. poprzez zamrożenie ich aktywów zgromadzonych w państwach UE) oraz wprowadzenie zakazu wjazdów na teren UE dla członków ich rodzin. Zwrócili też uwagę, że państwa UE powinny rozważyć znalezienie mechanizmów umożliwiających pociągnięcie Rosji do odpowiedzialności za aneksję Krymu i wsparcie separatystów w Donbasie. Wszyscy podkreślili też, że sankcje powinny zostać utrzymane, gdyż stanowią jedyne narzędzie unijnej polityki wobec Rosji.

 

Na zakończenie uczestnicy debaty zgodzili się, że podstawowym problemem zarówno dla Rosjan, jak i świata zewnętrznego jest strukturalny kryzys państwa rosyjskiego. Powoduje to, że polityka zagraniczna (w tym zaangażowanie na Ukrainie i operacja wojskowa w Syrii) stała się dla Kremla ucieczką przed narastającymi problemami wewnętrznymi. Tym samym rosyjskie zaangażowanie na arenie międzynarodowej pozostanie wyzwaniem dla państw UE.

Opr. Anna Maria Dyner