Dlaczego tworzenie rządu trwało tak długo?

Rozkład sił w Radzie Narodowej po wrześniowych wyborach utrudnił tworzenie rządu ze stabilną większością. Najwięcej miejsc uzyskała po raz pierwszy skrajnie prawicowa Wolnościowa Partia Austrii (FPÖ), jednak wobec braku woli pozostałych partii na podjęcie z nią rozmów koalicyjnych prezydent Alexander van der Bellen powierzył misję tworzenia rządu liderowi chadeków Karlowi Nehammerowi. Toczone przez ÖVP negocjacje z SPÖ i NEOS nie powiodły się ze względu na spory personalne i programowe (głównie dotyczące kwestii fiskalnych). Wobec fiaska rozmów w styczniu br. zadanie utworzenia rządu otrzymał lider zwycięskiej FPÖ Herbert Kickl. Jego negocjacje z ÖVP przerwał podział tek, gdyż ÖVP nie zgodziła się na objęcie przez FPÖ ministerstwa spraw wewnętrznych. Ewentualność przedterminowych wyborów parlamentarnych i coraz silniejsze notowania skrajnej prawicy (wzrost z 28,8% poparcia w wyborach do 35% w lutym br.) zmobilizowały tymczasem liderów chadecji, socjaldemokracji i liberałów do wznowienia rozmów. Dzięki uzgodnieniu większości spraw programowych w pierwszej rundzie negocjacji, ich druga tura zakończyła się szybkim powołaniem rządu.

Kim jest nowy kanclerz Austrii?

Stanowisko szefa rządu jest dla Stockera – z wykształcenia prawnika – pierwszą posadą rządową. Parlamentarzystą został dopiero w 2019 r., wcześniej pełnił funkcje samorządowe w Wiener Neustadt. Stocker został kanclerzem w wyniku zmian personalnych w szefostwie ÖVP. Jako sekretarz generalny partii zastąpił Nehammera na stanowisku jej przewodniczącego po fiasku rozmów koalicyjnych w styczniu br. Następnie przewodził delegacji partyjnej w rozmowach z FPÖ, a po ich niepowodzeniu – z SPÖ i NEOS. W komunikacji ze społeczeństwem Stocker w szczególności opowiada się za restrykcyjną polityką migracyjną i lepszą integracją imigrantów w austriackim społeczeństwie.

Jakie cele stawia sobie nowy gabinet?

Rząd chadecko-socjaldemokratyczno-liberalny zapowiada koncentrację na polityce migracyjnej i bezpieczeństwa. Głosi przy tym potrzebę zwalczania nielegalnej imigracji i zawieszenie programu łączenia rodzin azylantów. Chociaż Austria nie jest w NATO, którego członkowie zobowiązali się do przeznaczania 2% PKB na obronność, Stocker deklaruje osiągnięcie tego celu w najbliższych latach (czyli podwojenie wydatków w tym zakresie). Oznaczałoby to jeszcze większe trudności w zapowiadanym ograniczaniu deficytu budżetowego, dodatkowo komplikowane trwającą od dwóch lat recesją. Wyzwaniem dla kanclerza będzie także zapewnienie efektywności rządzenia, do czego konieczne będzie pogodzenie stanowisk trzech odmiennych programowo partii, głównie w kwestiach gospodarczych. Dlatego szczególnie istotna dla działań rządu będzie współpraca ministerstwa finansów (przypadło ono SPÖ) z pozostałymi resortami.

Co rządy koalicji trzech partii oznaczają w polityce wschodniej?

Fiasko sformułowania rządu przez FPÖ – najbardziej sprzyjającą Rosji partię w parlamencie Austrii – oddaliło perspektywę zacieśniania stosunków austriacko-rosyjskich. Nominacja przewodniczącej NEOS Beate Meinl-Reisinger na stanowisko ministra spraw zagranicznych oznacza zwiększenie wysiłków wspierających Ukrainę. Partia ta łączy bowiem sytuację Ukrainy z bezpieczeństwem Austrii i najdobitniej spośród zasiadających w parlamencie optuje za udzielaniem jej pomocy. Wpływ Meinl-Reisinger na kształtowanie polityki zagranicznej może być dodatkowo wzmocniony przez brak doświadczenia kanclerza Stockera w sprawach międzynarodowych. Ze względu na status neutralności Austria nadal będzie skupiała się na humanitarnym wymiarze pomocy. Nowy rząd deklaruje kontynuację poparcia dla przystąpienia Ukrainy (oraz Mołdawii i Gruzji) do UE, a także utworzenie stanowiska koordynatora ds. powojennej odbudowy tego państwa. Postuluje wysiłki na rzecz „trwałego i sprawiedliwego” pokoju, wykluczające negocjacje z pominięciem Ukrainy.

Jak będą kształtować się pozostałe elementy polityki zagranicznej?

Koalicja trzech partii oznacza w dużej mierze kontynuację polityki zagranicznej. Nowy rząd wskazuje na znaczenie UE we wzmacnianiu krajowego bezpieczeństwa. Dlatego należy spodziewać się dalszego zaangażowania Austrii we współpracę strukturalną w dziedzinie obronności (PESCO), w Europejski Instrument na rzecz Pokoju, a także w działania na rzecz autonomii strategicznej. W kontekście bezpieczeństwa postrzegane jest też utrzymanie bliskich stosunków z Izraelem czy dalsze zaangażowaniem w proces berliński oraz prace grupy Przyjaciół Bałkanów Zachodnich (Austria inicjowała ją w 2023 r. w celu wspierania wysiłków akcesyjnych państw tego regionu). Gabinet Stockera podkreśla znaczenie stosunków transatlantyckich, szczególnie ich gospodarczego wymiaru. Dlatego krytycznie postrzega zapowiedzi administracji Donalda Trumpa dotyczące ceł na towary z UE. Program rządu na lata 2025–2029 uwzględnia kontynuację konsultacji w ramach formatów regionalnych (Centralnej Piątki, Trójkąta Sławkowskiego) oraz na szczytach państw niemieckojęzycznych. Austria tradycyjnie będzie podkreślać rolę organizacji, których Wiedeń jest siedzibą – OBWE i ONZ. Okazją do tego będzie m.in. kandydowanie na członka Rady Bezpieczeństwa ONZ na lata 2027–2028.