Jakie są wyniki wyborów?

Wbrew nadziejom dotychczasowej koalicji na wzmocnienie pozycji, wybory do 31-osobowego Inatsisartut wygrała opozycyjna centroprawicowa partia Demokraatit (ok. 30% głosów), która docelowo, lecz nie w pierwszej kolejności opowiada się za stopniowym dążeniem do niepodległości wyspy. Drugie miejsce zajęło radykalnie proniepodległościowe ugrupowanie Naleraq (25%), deklarujące natychmiastowe rozpoczęcie procesu uniezależniania się od Danii i zacieśnienie więzi z USA. Zaskoczeniem okazał się spadek poparcia dla ugrupowań tworzących obecny gabinet – także partii separatystycznych, które liczyły na zwiększenie liczby mandatów w parlamencie. Wchodzące w skład koalicji rządowej Inuit Ataqatigiit (21%) i Siumut (15%) znalazły się na trzecim i czwartym miejscu, znacząco tracąc w porównaniu z 2021 r. (spadek na poziomie ok. 15 pkt. proc. – z 36,6% i 29,5%) Oznacza to, że kwestia niepodległości Grenlandii, a de facto sposobu i tempa jej osiągania, zmobilizowała mieszkańców do głosowania, podnosząc frekwencję o 5 pkt. proc. w porównaniu z poprzednimi wyborami, do 70,9%. Za tworzenie nowego rządu będzie więc odpowiedzialna Demokraatit, która zapowiada otwartość na budowanie szerokiej koalicji.

Co oznacza uwypuklenie wątku niepodległościowego?

W tegorocznej kampanii silnie wybrzmiał wątek niepodległościowy. Powszechne poparcie społeczeństwa dla uniezależnienia od Danii wzrasta od lat i obecnie wynosi ok. 84%. Presja ze strony USA, choć dodatkowo wzmocniła aspiracje rdzennej ludności – Inuitów, zwiększyła jednocześnie obawy o bezpieczeństwo. Dlatego też wyborcy opowiedzieli się za umiarkowanym scenariuszem, który nie przewiduje diametralnej zmiany w kwestii relacji z Danią, a przy tym uwzględnia konieczność odbudowy społeczno-gospodarczego potencjału Grenlandii. Jest to przejaw uzasadnionych obaw społecznych Grenlandczyków, którzy nie chcą nagłej utraty kluczowego wsparcia ze strony Danii w sytuacji, gdy wyspa ani pod względem bezpieczeństwa, ani ekonomicznym nie jest gotowa na pełną samodzielność (45% mieszkańców sprzeciwiłoby się niepodległości, gdyby oznaczała niższy standard życia). Poważnym wyzwaniem są bowiem kwestie społeczne – wysokie bezrobocie, braki w systemie zdrowotnym i edukacji, które wymagają obecnie wsparcia duńskiego rządu (pomoc socjalna jest drugim po rybołówstwie źródłem dochodów rdzennej ludności).

Jak będą się kształtować relacje z Danią?

Dominująca pozycja umiarkowanych w kwestii niepodległości Demokratów pozytywnie przełoży się na relacje z Danią. Przyszły rząd Grenlandii będzie zabiegać o stopniowe uzyskiwanie coraz szerszej autonomii, a docelowo pełnej niezależności, najpierw jednak z naciskiem na odbudowę potencjału gospodarczego i społecznego. Gdyby Grenlandia dążyła do szybkiego uzyskania niepodległości, coroczny tzw. grant blokowy – stanowiący większą część PKB wyspy – przestałby być wypłacany. Całkowite wsparcie finansowe Danii dla Grenlandii szacuje się na ok. 764,4 mln dol. rocznie. Rosnące znaczenie wyspy warunkuje obecne duńskie działania, w tym dążenie do wzmocnienie bezpieczeństwa w wymiarze Północy oraz zabiegi na forum UE w obliczu nasilającej się presji USA. Tworzy to możliwości wypracowania nowego konsensusu, wzmacniającego samowystarczalność Grenlandii poprzez ograniczanie strukturalnych zależności od Danii.

W jaki sposób wybory wpłyną na stosunki z USA?

Coraz silniejsze naciski ze strony USA zdeterminowały tegoroczne wybory, uwypuklając kwestie niepodległościowe Grenlandii, co nie oznacza, że celem jest formalne zacieśnienie relacji z USA. Według badań 85% społeczeństwa jest przeciwnych podporządkowywaniu się amerykańskiej administracji. Jednocześnie nowy rząd – niezależnie od ostatecznego składu koalicji – nadal będzie postrzegał USA jako partnera strategicznego (w wymiarze bezpieczeństwa, w tym obecności wojskowej), ale jeśli chodzi o współpracę gospodarczą, traktując to państwo na zasadach biznesowych (obecnie udział USA to ok. 5% w eksporcie i niespełna 1% w imporcie Grenlandii). Takiemu podejściu sprzyjać może liberalne i probiznesowe stanowisko Demokraatit oraz ambicje rozwoju ekonomicznego wyspy – także z wykorzystaniem jej coraz bardziej atrakcyjnych zasobów naturalnych.