Jaki był kontekst i przebieg wizyty?

Wizyta odbyła się ponad miesiąc po rozmowie telefonicznej prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdoğana z prezydentem Rosji Władimirem Putinem (26 stycznia br.), a tydzień po Forum Dyplomacji w Antalyi, podczas którego doszło do spotkania ministrów spraw zagranicznych obu państw, Siergieja Ławrowa i Hakana Fidana.

Podczas wizyty Zełenskiego w Turcji prezydenci dyskutowali o współpracy przemysłów obronnych, eksporcie ukraińskiego zboża i innych produktów spożywczych oraz o bezpieczeństwie na Morzu Czarnym. Zełenski przekazał Erdoğanowi listę obywateli ukraińskich, w tym Tatarów krymskich, którzy pozostają w rosyjskiej niewoli. Podpisano ponadto umowę o ustanowieniu systemu elektronicznej wymiany wstępnych informacji o towarach i pojazdach, co ułatwi i przyspieszy wymianę handlową. Prezydent Ukrainy spotkał się również z przedstawicielami tureckiego przemysłu zbrojeniowego oraz odwiedził stocznię, w której budowane są korwety typu Ada dla Sił Zbrojnych Ukrainy.

Dlaczego Zełenski złożył wizytę w Turcji?

Dla Ukrainy Turcja jest ważnym partnerem strategicznym, zwłaszcza w kontekście bezpieczeństwa Morza Czarnego oraz współpracy przemysłu obronnego. Ukraina pracuje nad zwiększeniem eksportu drogą morską i podniesieniem przepustowości korytarzy transportowych przez Morze Czarne. Zabiega również o zacieśnianie współpracy przemysłów obronnych. Ukraina dostarcza Turcji silniki, m.in. do nowych tureckich dronów Bayraktar Kızılelma i do śmigłowców T929 ATAK-II, a jednocześnie trwa budowa fabryki Bayraktarów pod Kijowem. Ukraina zabiega o tureckie poparcie dla 10-punktowej Formuły pokoju i zwołania światowego szczytu pokojowego, który miałby się odbyć latem br. w Szwajcarii. Turcja popiera Formułę pokoju, sama kilkukrotnie proponowała zorganizowanie ukraińsko-rosyjskich negocjacji na rzecz zawieszenia broni. Są one mało prawdopodobne w takiej formie, chociaż Ukraina oczekuje od Turcji, że może odegrać rolę negocjatora podczas rozmów o bezpieczeństwie czarnomorskiego transportu oraz o wymianie więźniów, zwłaszcza Tatarów krymskich.

Jakie jest stanowisko Turcji wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę?

Turcja od początku rosyjskiej agresji niezmiennie wspiera integralność terytorialną i suwerenność Ukrainy. W obliczu konfliktu turecka dyplomacja przyjęła strategię balansowania, podkreślając, że nie odwraca się od Ukrainy, a jednocześnie nie porzuca związków z Rosją. Zaangażowanie Turcji w plan ustanowienia nowego mechanizmu bezpieczeństwa dla ruchu handlowego na Morzu Czarnym jest elementem jej polityki wobec wojny rosyjsko-ukraińskiej. Turecka dyplomacja dąży do deeskalacji konfliktu, co znajduje odzwierciedlenie w wypowiedzi Hakana Fidana, że Rosja i Ukraina doszły do granicy możliwości działań militarnych i należy rozpocząć dialog w celu zawieszenia broni. 

Jakie mogą być rezultaty wizyty?

Można się spodziewać wzrostu ukraińsko-tureckiej wymiany handlowej, a wzmocnienie przemysłu obronnego Ukrainy jest istotne dla jej wysiłku obronnego. Wizyta nie będzie jednak miała wpływu na negocjacje ukraińsko-rosyjskie, co najwyżej wspomoże rozmowy o wymianie jeńców. Prezydent Erdoğan podkreślił solidarność z Tatarami krymskimi, nazwał ich „nieodzownym” elementem Ukrainy. Może się to przełożyć na mocniejsze zabiegi Turcji w sprawie zwolnienia Tatarów z rosyjskich więzień. Polityka prowadzona przez turecką dyplomację, oparta na utrzymywaniu otwartych kanałów dialogu z obiema stronami konfliktu, będzie kontynuowana. Wynika to z utrzymywania przez Turcję bliskich stosunków z Rosją na płaszczyźnie gospodarczej oraz bezpieczeństwa. Z Ukrainą łączą ją natomiast związki kulturowe z mniejszością tatarską, współpraca w sektorze zbrojeniowym i powiązania gospodarcze. Przychylne stanowisko Turcji wobec Ukrainy, a także turecka zgoda na akcesję Szwecji do NATO mogą przyczynić się do poprawy relacji Turcji z UE i USA, lecz nie oznaczają znacznego ograniczenia relacji Turcji z Rosją. Transakcyjne podejście w tureckiej polityce zagranicznej będzie kontynuowane.