Jak KE chce wzmocnić budżet wspólnoty?

Stworzenie nowych źródeł dochodu UE było częścią kompromisu ws. wieloletnich ram finansowych (WRF) na lata 2021–2027 i funduszu odbudowy Next Generation EU. Zgodnie z ustaleniami do budżetu UE ma trafić część wpływów z systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (ETS), granicznej opłaty węglowej (GOW) oraz z podatku płaconego przez największe korporacje (przede wszystkim z sektora cyfrowego). Komisja ocenia, że w ten sposób do budżetu UE trafi 15–17 mld euro rocznie (wg cen z 2018 r.). Większość tych środków ma być wykorzystana do spłaty długu zaciągniętego na poczet funduszu odbudowy. KE chce również sfinansować Społeczny Fundusz Klimatyczny, który ma stanowić dodatkowe wsparcie zielonej transformacji w mniej zamożnych państwach członkowskich. Jego wartość ma wynosić 58 mld euro do wykorzystania w latach 2025–2032.

Czy środki z nowych źródeł dochodu umożliwią spłatę funduszu odbudowy?

Z budżetu UE w latach 2028–2058 spłaty będzie wymagało 390 mld euro, czyli część funduszu odbudowy przeznaczona na dotacje dla państw. Planowane wpływy, biorąc pod uwagę intencję stworzenia funduszu klimatycznego, są odpowiednio wysokie, by spłacić większość zobowiązań. Szacunki KE dotyczą jednak bieżącej dekady. W miarę rozwoju zielonej transformacji wpływy z ETS, stanowiące ¾ planowanych dochodów, będą malały. W związku z tym w 2023 r. Komisja planuje przedstawić projekty powstania kolejnych źródeł dochodu – mają objąć część wpływów z podatku od transakcji finansowych i ze zreformowanego podatku od przedsiębiorstw.

W jaki sposób propozycje KE mogą zostać wdrożone?

Stworzenie nowych źródeł dochodu wymaga modyfikacji decyzji Rady UE o zasobach własnych. W tej kwestii konieczna jest jednomyślność państw członkowskich oraz procedura ratyfikacyjna wymagająca w większości państw zgody parlamentów. Ponadto muszą zostać wprowadzone uregulowania prawne dotyczące mechanizmów mających wygenerować dochody. ETS co prawda istnieje, ale trwają negocjacje w sprawie jego rozszerzenia. Rozpatrywane jest także rozporządzenie tworzące GOW. Wstępne porozumienie w sprawach podatkowych uzyskane na poziomie OECD musi zostać z kolei skonkretyzowane w postaci międzynarodowej konwencji. Każdy z proponowanych elementów ma przeciwników. Sceptycyzm wobec GOW, powodowany obawą o pogorszenie relacji z partnerami handlowymi, wyrażały środowiska przedsiębiorców, szczególnie z Europy Północnej. Reforma ETS jest krytykowana przez państwa Europy Środkowo-Wschodniej, które uważają, że nakłada ona na nie nieproporcjonalnie wysokie obciążenia.

Jak do kwestii nowych źródeł dochodu odnoszą się państwa członkowskie?

W zeszłorocznych negocjacjach budżetowych państwa członkowskie wstępnie zaakceptowały nowe źródła dochodu. Jeśli nie zostaną one przyjęte, konieczność spłaty funduszu odbudowy wymusi ograniczenie finansowania istniejących polityk unijnych lub zwiększenie składek państw, co jest perspektywą niekorzystną zarówno dla płatników, jak i beneficjentów netto unijnego budżetu. Szczególnie zainteresowane sprawnym przyjęciem nowych źródeł dochodu powinny być państwa Europy Południowej. Zagwarantowanie środków na spłatę funduszu odbudowy wzmocni ich argumenty za ponownym wykorzystaniem wspólnego długu. Pewne wątpliwości pojawią się prawdopodobnie wśród państw Europy Północnej, które mogą obawiać się, że przyznanie UE prawa do części wpływów z podatków będzie krokiem w kierunku ściślejszej integracji fiskalnej i tworzenia nowych mechanizmów redystrybucyjnych korzystnych dla mniej zamożnych państw.

Co propozycja Komisji oznacza dla Polski?

Zabezpieczenie środków na spłatę funduszu odbudowy bez uszczerbku dla budżetu wspólnotowego jest w interesie Polski. Reforma opodatkowania przedsiębiorstw, zorientowana m.in. na zobowiązanie cyfrowych gigantów do płacenia podatków tam, gdzie uzyskują przychody, a także wprowadzenie GOW są zgodne z postulatami przedstawianymi przez Polskę od kilku lat. W zakresie modyfikacji ETS wyzwaniem dla Polski będą promowanie w negocjacjach równomiernego rozkładu obciążeń między państwa członkowskie oraz starania o utrzymanie zaproponowanego przez KE Społecznego Funduszu Klimatycznego.