27 lipca przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen i prezydent USA Donald Trump podczas spotkania w Szkocji ogłosili porozumienie polityczne ws. ramowej umowy handlowej UE – Stany Zjednoczone, której główne elementy mają wejść w życie 7 sierpnia.

Umowa zwiększa przewidywalność i stabilność w transatlantyckich relacjach gospodarczych. Będzie jednak kosztowna dla UE, gdyż przewiduje cła w wysokości 15% na większość towarów eksportowanych do USA, w tym samochody i ich części (na początku br. średnia stawka celna na produkty z Unii wynosiła ok. 1,5%). Zmniejszy to konkurencyjność firm unijnych na rynku amerykańskim m.in. względem przedsiębiorstw z państw objętych niższymi cłami i produkujących w Stanach Zjednoczonych. Podmioty z UE mają też zwiększyć import surowców energetycznych i broni oraz inwestycje w USA. Treść umowy (jej szczegóły są nadal negocjowane) można uznać za względny sukces administracji Trumpa. UE nie wykorzystała środków nacisku, w tym ograniczenia dostępu do jednolitego rynku, nie tylko ze względu na koszty ekonomiczne eskalacji sporów, ale też znaczenie USA dla bezpieczeństwa europejskiego. Zawiesiła jednak na pół roku wprowadzenie ceł odwetowych na import ze Stanów Zjednoczonych wart ponad 90 mld euro, co może być wykorzystane w przypadku braku realizacji umowy. Nowe warunki handlu z USA mogą skłonić część firm z UE do dywersyfikacji eksportu i inwestowania w tym państwie, a KE do intensyfikacji rozmów nt. umów handlowych. Uzgodnienia dają szansę na bliższe współdziałanie UE i USA w obliczu wspólnych wyzwań, w tym polityki gospodarczej Chin oraz rosyjskiej agresji na Ukrainę.

Instytucje UE przedłożyły w ostatnich tygodniach propozycje sankcji wymierzonych w Izrael w związku z sytuacją w Strefie Gazy. Wnioski wysokiej przedstawiciel i Komisji Europejskiej, dotyczące m.in. zawieszenia izraelskiego udziału w programie Horyzont, nie znalazły jednak wymaganej większości w Radzie UE.

Kroki podejmowane przez instytucje UE są efektem narastającej presji ze strony części państw członkowskich oraz europejskiej opinii publicznej na rzecz zaostrzenia unijnego stanowiska w odpowiedzi na skalę katastrofy humanitarnej w Strefie Gazy i represji wobec Palestyńczyków dokonywanych przez Izrael. Dodatkowy element stanowi przegląd Umowy o stowarzyszeniu UE–Izrael, który wykazał, że strona izraelska narusza jej postanowienia w zakresie przestrzegania praw człowieka. Brak większości niezbędnej do wdrożenia sankcji to efekt m.in. postawy Niemiec i Włoch, które liczą, że sama groźba ich wprowadzenia może wystarczyć do wywarcia presji na Izrael na rzecz poprawy sytuacji w Strefie Gazy. Niemożność realizacji swoich postulatów na poziomie unijnym będzie zachęcać aktywniejsze państwa członkowskie do wdrażania na szczeblu dwustronnym działań wymierzonych w Izrael, na co zdecydowały się m.in. Słowenia i Holandia.

30. szczyt UE–Japonia, który odbył się 23 lipca br. w Tokio, potwierdził status Japonii jako najważniejszego partnera UE w Indo-Pacyfiku. Ogłoszenie sojuszu na rzecz konkurencyjności odzwierciedla szczególne znaczenie bezpieczeństwa ekonomicznego i wolnego handlu dla obu stron.

Spotkanie przewodniczących António Costy i Ursuli von der Leyen z premierem Ishibą Shigeru służyło pogłębieniu wielopłaszczyznowej współpracy między UE a Japonią. Obejmuje ona m.in. kwestie polityczne, gospodarcze, bezpieczeństwa, klimatyczne i cyfrowe. Ogłoszony sojusz na rzecz konkurencyjności zakłada zacieśnienie kooperacji w sprawach handlowych i wzmocnienie instytucji takich jak WTO i G7 w obliczu rosnącego protekcjonizmu i ceł. Służyć ma temu również współpraca UE z Partnerstwem Transpacyficznym (CPTPP), którego filarem jest Japonia. Strony zapowiadają też kooperację na rzecz bezpieczeństwa energetycznego – głównie z wykorzystaniem LNG i wodoru – oraz odporności łańcuchów dostaw, w tym minerałów ziem rzadkich w celu zmniejszenia zależności od ich importu z Chin (58% w przypadku Japonii, 98% – UE). Zamierzają też pogłębić współpracę w dziedzinie bezpieczeństwa cybernetycznego, morskiego i kosmicznego, powołać dialog na rzecz kooperacji przemysłów obronnych i wzmocnić współpracę badawczo-naukową dzięki negocjowanemu dołączeniu Japonii do programu Horyzont Europa.

W orzeczeniu z 1 sierpnia Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) zakwestionował podstawę prawną odesłania przez włoskie władze dwóch obywateli Bangladeszu do ośrodka detencyjnego dla migrantów w Albanii.

Wyrok jest odpowiedzią na pytanie prejudycjalne sądu w Rzymie i stanowi kolejny etap sądowej batalii o możliwość odsyłania migrantów uratowanych na morzu przez włoskie statki do centrów przejściowych w Albanii na podstawie umowy z 6 listopada 2023 r. W uzasadnieniu wyroku TSUE wskazał, że państwo członkowskie nie może uznać państwa pochodzenia za bezpieczne, jeśli nie zapewnia ono wystarczającej ochrony dla ogółu ludności. Tym samym – na podstawie obowiązujących przepisów (dyrektywy 2013/32/UE) – nieuzasadnione było zastosowanie przez włoskie władze przyspieszonej procedury granicznej w odniesieniu do obywateli Bangladeszu i odesłanie ich do Albanii. W odpowiedzi na wyrok TSUE premier Włoch Georgia Meloni zapowiedziała kontynuację wysiłków na rzecz wdrażania umowy migracyjnej z Albanią. Ułatwią to najnowsze zmiany w unijnym prawie migracyjnym – rozporządzenie z maja 2024 r. zastępujące dyrektywę 2013/32/UE, które powinno wejść w życie w czerwcu 2026 r., oraz projekt zmiany definicji bezpiecznego państwa trzeciego, przedstawiony przez Komisję Europejską w maju br.

W lipcu weszły w życie korzystniejsze zasady wizowe dla obywateli Turcji ubiegających się o wizy Schengen. Umożliwiają one wydawanie wiz wielokrotnego wjazdu o dłuższych okresach ważności – od sześciu miesięcy do pięciu lat, w zależności od historii wizowej wnioskodawcy.

Nowe przepisy przyczynią się do skrócenia długich procesów biurokratycznych związanych z uzyskaniem wizy przez obywateli Turcji. Promują przy tym legalne kanały migracji i przestrzeganie unijnych przepisów przez osoby ubiegające się o pobyt w UE.

Liberalizacja reżimu wizowego jest jednym z priorytetów Turcji w relacjach z UE, a dialog w tej sprawie trwa od 2013 r. Dotychczas postępy w tej kwestii były wyzwaniem głównie z powodu niewypełnienia przez to państwo 6 z 72 kryteriów wymaganych w ramach unijnej mapy drogowej liberalizacji wiz, które wcześniej zgodziło się spełnić. W 2024 r. obywatele Turcji złożyli ok. 1,1 mln wniosków o wizę Schengen, przez co kraj ten uplasował się na drugim miejscu na świecie pod względem liczby wnioskodawców. Z danych opublikowanych przez UE wskaźnik odrzuceń wniosków pochodzących z Turcji w ubiegłym roku wyniósł 14,5%, co stanowi niewielki spadek w porównaniu z 16,1% w 2023 r.