W jakich okolicznościach odbył się szczyt?

Od czasu poprzedniego szczytu Ukraina, Mołdawia i Gruzja powołały Stowarzyszone Trio, by pogłębiać relacje z Unią. Wszystkie te państwa poczyniły znaczne postępy w realizacji gospodarczych przepisów zawartych w umowach stowarzyszeniowych, ale borykają się z problemami w dziedzinie rządów prawa. Jedynie mołdawski rząd jest zdeterminowany, by realizować reformy antykorupcyjne. Spośród państw niestowarzyszonych udział w PW zawiesiła Białoruś. Armenia i Azerbejdżan pozostają w konflikcie po wojnie w Górskim Karabachu w 2020 r., ale współpracują na poziomie PW.

Szczyt przebiegł w trakcie agresywnych działań Rosji we wschodnim sąsiedztwie UE. Rosyjskie władze zmobilizowały wojska w regionach przygranicznych Ukrainy, wspierają reżim Łukaszenki w prowadzeniu działań hybrydowych na granicy UE, a w październiku br. wywołały kryzys energetyczny w Mołdawii, by podważyć zaufanie do jej prounijnych władz.

Co ustalono na spotkaniu?

Liderzy UE i państw PW potępili działania hybrydowe Białorusi skierowane przeciw UE oraz nawoływali Rosję do deeskalacji. UE zwiększy dostawy szczepionek do państw PW, a za koordynację będzie odpowiadał polski Bank Gospodarstwa Krajowego. Kontynuując pomoc dla białoruskiego społeczeństwa, UE jest gotowa współpracować z władzami Białorusi, jeśli zaistnieją warunki niezbędne do pokojowych przemian demokratycznych. Potwierdzono też ofertę pomocy gospodarczej dla demokratycznej Białorusi (do 3 mld euro).

Priorytetem PW będzie wsparcie dobrego rządzenia i inwestycji w ramach programu „Odbudowa, odporność i reformy” formułującego cele do 2025 r. Większy nacisk położono na cyfrową i zieloną transformację oraz ochronę zdrowia. Przyjęto Plan gospodarczy i inwestycyjny, który ma pomóc zniwelować negatywne społeczno-gospodarcze skutki pandemii COVID-19 poprzez dofinansowanie publicznych i prywatnych inwestycji w wysokości 2,3 mld euro. Plan ma potencjał rozwoju gospodarki cyfrowej i wsparcia przedsiębiorstw, ale poziom finansowania inwestycji transportowych i energetycznych w niewielkim stopniu pokrywa potrzeby państw PW.

Jaka jest oferta UE dla Stowarzyszonego Trio?

Podobnie jak miało to miejsce na poprzednich szczytach PW Unia uznała europejskie aspiracje i europejski wybór państw stowarzyszonych. Stawiając warunek skutecznej realizacji umów stowarzyszeniowych, UE zakłada stopniowe pogłębienie integracji tych państw z unijnym rynkiem wewnętrznym w ramach podpisanych porozumień, np. w dziedzinie niektórych usług. UE uznała inicjatywę Trio i rozważy możliwość zacieśnienia współpracy w obszarze zielonej i cyfrowej transformacji, łączności, bezpieczeństwa energetycznego, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, komunikacji strategicznej i ochrony zdrowia. W praktyce UE już współdziała z państwami Trio – w listopadzie br. ich premierzy odbyli wspólną podróż do Brukseli, gdzie omawiali z przedstawicielami unijnych instytucji możliwości współpracy.

Jak UE będzie współpracować w dziedzinie bezpieczeństwa z państwami PW?

UE zamierza rozwijać kooperację w dziedzinie zwalczania zagrożeń hybrydowych, w tym cybernetycznych. Unia będzie wymieniać doświadczenia z partnerami, realizować szkolenia i pomagać budować ich zdolności do przeciwdziałania zagrożeniom, m.in. organizując ćwiczenia praktyczne z zainteresowanymi państwami. Większy nacisk kładzie na wzmocnienie ich odporności na manipulację informacją i dezinformację oraz komunikację strategiczną. W stosownych przypadkach UE będzie rozwijać dialog i współpracę w dziedzinie cywilnego wymiaru Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony. Ma to polegać na promowaniu zbliżania stanowisk z partnerami w polityce zagranicznej, ich zaangażowaniu w europejskie misje cywilne i wojskowe oraz udzielaniu pomocy UE poprzez Europejski Instrument na rzecz Pokoju (EPF).

W jaki sposób Polska może wykorzystać decyzje szczytu?

Choć UE będzie koncentrować się na wsparciu rozwoju gospodarczego państw PW, co jest istotne dla stabilizacji regionu, dla Polski ważne będzie dalsze zacieśnianie integracji państw stowarzyszonych z UE. Polska może wspierać działania Stowarzyszonego Trio i podkreślać, że inicjatywa nie rozbija PW, ale jest praktyczną formą realizacji zasady zróżnicowania PW. Jeśli Trio przedstawi propozycje współpracy z UE, Polska może je propagować wśród państw członkowskich, udzielając wsparcia dyplomatycznego oraz włączając Trio do spotkań wewnątrzunijnych. Warto także rozwijać współpracę parlamentarną między UE a państwami Stowarzyszonego Trio. Posłowie z Polski, Litwy, Ukrainy, Mołdawii i Gruzji nawiązali już kooperację na poziomie komisji do spraw polityki zagranicznej.