Filip Skawiński podjął jeden z istotniejszych wątków integracji europejskiej – miejsce i znaczenie procesów regionalizacji w życiu społeczeństw Europy w ostatnich kilkudziesięciu latach. Autor postanowił spojrzeć na te procesy przez pryzmat sposobów (kanałów, procedur etc.) reprezentacji interesów regionów w UE. Jest to w polskiej literaturze przedmiotu podejście nowatorskie, które – jak się okazało – ma walory poznawcze i praktyczne. Poznawcze, ponieważ dobrze pokazuje rolę, jaką regiony mogą odgrywać w procesach integracji, na tle pozostałych ważnych jej czynników sprawczych: z jednej strony państw i organów międzyrządowych, a z drugiej ponadnarodowych organów UE. Praktyczne natomiast, ponieważ może służyć tym, którzy uczestniczą w tej formie życia społecznego, mającej tak rozbudowany międzynarodowy (europejski) wymiar.
prof. dr hab. Roman Kuźniar, Uniwersytet Warszawski
Unia Europejska coraz częściej postrzega siebie jako wspólnotę regionów, nie zaś wspólnotę państw. Zdaniem wielu badaczy relacje zachodzące na linii regiony europejskie – UE mają podstawowe znaczenie. W tym kontekście często stawia się tezę, że w przyszłości regiony nie tylko wyznaczą kierunek integracji, lecz także przesądzą o docelowym modelu UE. Filip Skawiński wielokrotnie wyraża sympatię dla aspiracji regionów, jednak w podejściu badawczym zachowuje wzorowy obiektywizm, formułuje opinie i uwagi w sposób wyważony oraz niczego nie przesądza z góry. Książka ma wszelkie dane ku temu, by stać się jednym z najważniejszych głosów w dyskusji na temat miejsca i roli regionów w UE oraz ich udziału w procesie integracji europejskiej.
prof. dr hab. Marek Bankowicz, Uniwersytet Jagielloński
Spis treści:
Wstęp 9
Część pierwsza
Regiony a Unia Europejska – wzajemne oddziaływania
1.1. W poszukiwaniu definicji regionu 15
1.2. Ogromne zróżnicowanie w statusie polityczno-prawnym regionów 19
1.3. Wpływ integracji europejskiej na regiony na wielu płaszczyznach 25
1.4. Regionalizm i europeizacja regionów źródłami regionalizacji 27
1.5. Indywidualne i wspólne interesy regionalne 32
Podsumowanie części pierwszej 35
Część druga
Reprezentacja interesów regionów za pośrednictwem rządów państw oraz za pomocą instrumentów prawa krajowego
2.1. Różnorodność sposobów reprezentacji interesów regionów przez rządy centralne w Radzie Unii Europejskiej i Radzie Europejskiej 38
2.1.1. Państwa federalne 41
2.1.2. Państwa regionalne 45
2.1.3. Państwa unitarne 47
2.2. Zdolność regionów do utrzymywania relacji poza granicami państwa 53
2.2.1. Gospodarczy, społeczny i kulturalny kontekst paradyplomacji 56
2.2.2. Niepełne odzwierciedlenie pozycji ustrojowej regionów w ich zdolności traktatowej 57
2.2.3. Europejska Współpraca Terytorialna jako sposób reprezentacji interesów regionów 61
Podsumowanie części drugiej 70
Część trzecia
Pozycja regionów w prawie wspólnotowym i jej następstwa dla reprezentacji interesów regionów wobec głównych instytucji Unii Europejskiej
3.1. Region w prawie wspólnotowym: więcej ograniczeń niż możliwości 75
3.1.1. Powolna ewolucja statusu regionu w prawie wspólnotowym 76
3.1.2. Aktualna pozycja regionu w prawie wspólnotowym 82
3.1.3. Ograniczona zdolność prawna regionów w sporach przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości 88
3.1.4. Krytyczne spojrzenie na zasadę pomocniczości z perspektywy regionów 94
3.2. Usankcjonowane kontakty regionów z instytucjami Unii Europejskiej 107
3.2.1. Komisja Europejska a regiony: partnerstwo oraz kontrakty trójstronne elementami
dobrego rządzenia 107
3.2.2. Ograniczona możliwość zasiadania przedstawicieli regionów w Radzie Unii Europejskiej 120
3.2.3. Parlament Europejski jako częsty rzecznik interesów regionów 122
Podsumowanie części trzeciej 125
Część czwarta
Komitet Regionów: oficjalny, lecz bardzo niedoskonały sposób reprezentacji interesów regionów w Unii Europejskiej
4.1. Powstanie Komitetu Regionów jako wynik kompromisu: zgoda na utworzenie za cenę ograniczenia reprezentatywności i kompetencji 128
4.1.1. Sprzeczne interesy towarzyszące powstaniu Komitetu Regionów 129
4.1.2. Status Komitetu Regionów – zamierzona słabość 132
4.1.3. Komitet Regionów wyrazicielem interesów nie tylko regionalnych 151
4.2. Racjonalna strategia polityczna Komitetu Regionów 159
4.2.1. Autoprezentacja Komitetu Regionów: powiązanie własnej legitymizacji z problemem deficytu demokracji w Unii Europejskiej oraz zasadą pomocniczości 160
4.2.2. Pozytywna ocena strategii konsultacyjnej Komitetu Regionów 165
4.2.3. Relacje międzyinstytucjonalne Komitetu Regionów częściową rekompensatą jego
ograniczonych kompetencji 172
Podsumowanie części czwartej 185
Część piąta
Lobbing i dialog w Unii Europejskiej: uzupełnienie niedoskonałości oficjalnych form reprezentacji interesów regionów
5.1. Bezpośredni lobbing regionów 192
5.1.1. Rodzaje biur regionalnych 194
5.1.2. Funkcje biur regionalnych 196
5.1.3. Adresaci lobbingu regionalnego 203
5.1.4. Środki i opłacalność lobbingu regionalnego 210
5.1.5. Charakterystyka biura regionalnego a pozycja ustrojowa regionu 218
5.2. Reprezentacja interesów regionalnych przez stowarzyszenia regionów: od lobbingu do dialogu 223
5.2.1. Przegląd stowarzyszeń regionów 224
5.2.2. Dialog uregulowany jako rezultat formalizacji lobbingu 231
Podsumowanie części piątej 236
Zakończenie 239
Kierunki zmian poszczególnych sposobów reprezentacji interesów regionów 239
Przyczyny obecnych trudności Unii Europejskiej 240
Traktat konstytucyjny ważnym krokiem w stronę lepszej reprezentacji interesów regionów 244
Duże znaczenie zmienionego traktatu konstytucyjnego dla reprezentacji interesów regionów niezależnie od jego dalszego losu 248
Refleksje końcowe 251
Bibliografia 253
Wykaz skrótów 279
Aneksy 281
Aneks 1.
Zaszeregowanie różnych poziomów władz subcentralnych do poszczególnych rodzajów NUTS 283
Aneks 2.
Polityka spójności w latach 2007–2013: Cel 1 – Konwergencja oraz Cel 2 – Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie 286
Aneks 3.
Mapy przedstawiające zasięg lub geograficzny podział na strefy poszczególnych rodzajów EWT 287
Aneks 4.
Podział miejsc w Komitecie Regionów pomiędzy państwa członkowskie a poszczególne poziomy władz subcentralnych 289
Indeks pojęć 291