Tomasz Orłowski
Warszawa 2023
ISBN 978-83-67487-52-8
e-ISBN 978-83-67487-53-5
Liczba stron 920
Twarda oprawa

KUP TERAZ

Tomasz Orłowski, ambasador tytularny. Jako zawodowy dyplomata zajmował między innymi stanowiska ambasadora RP we Francji i we Włoszech, dyrektora Protokołu Dyplomatycznego i wiceministra spraw zagranicznych. Profesor Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, gdzie kieruje katedrą stosunków dyplomatycznych i konsularnych, wykładowca na Sciences Po w Paryżu – Paris School of International Affairs oraz na Uniwersytecie Warszawskim. Członek korespondent francuskiej Académie des sciences morales et politiques.

Tomasz Orłowski imponuje całościowym podejściem i rozmachem w pisaniu o polityce międzynarodowej. Jego Praktyka dyplomatyczna to suma trzech elementów: wiedzy o polityce międzynarodowej, erudycji i doświadczenia. Pierwsza w Polsce, monumentalna praca o praktyce dyplomatycznej to dzieło, które znajdzie się zapewne w biblioteczce każdego, kto interesuje się polityką, a szczególnie sprawami międzynarodowymi. Czytając tę książkę, każdy będzie utwierdzał się w przekonaniu, że to wyjątkowa praca na ważny temat, napisana przez szczególnego autora.

prof. Paweł Kowal (Instytut Studiów Politycznych PAN), poseł na Sejm RP

 

SPIS TREŚCI 

Wprowadzenie (11)

Część I. Dyplomacja jako sztuka osiągania celów polityki zagranicznej (25)

Rozdział 1. Dyplomacja – czym jest i jak rozwijała się przez wieki (27)

1.1. Definicje dyplomacji, etymologia i zakres pojęcia (27) 

1.2. Etapy ewolucji dyplomacji według Nicolsona (36)

1.3. Posłowanie w starożytności i wiekach średnich (39)

1.4. Początki zawodowej służby dyplomatycznej Watykanu i Wenecji (57)

1.5. Dyplomacja renesansowych Włoch, tworzenie pierwszych stałych misji dyplomatycznych (64)

1.6. Reformacja i schyłek średniowiecznego uniwersalizmu europejskiego. Rozwój prawa międzynarodowego (70)

1.7. Sekretariaty stanu jako zalążki ministerstw spraw zagranicznych  (74)

1.8. Testament polityczny Richelieu i zasada nieustannych rokowań (75)

1.9. Prymat koncepcji suwerenności w negocjacjach pokoju westfalskiego (78)

1.10. Kongres wiedeński, jego system oparty na równowadze sił i współpracy międzynarodowej. Początki organizacji międzynarodowych, czyli dyplomacji wielostronnej (81)

1.11. Realizm i idealizm w polityce zagranicznej. Traktat wersalski i Liga Narodów (85)

1.12. Budowa nowej dyplomacji odrodzonej Rzeczypospolitej (91)

1.13. Rozwój dyplomacji wielostronnej po II wojnie światowej. Karta Narodów Zjednoczonych, zasada samostanowienia, dekolonizacja (97)

1.14. Zimna wojna i pokojowe współistnienie. Postępy integracji europejskiej (103)

1.15. Upadek komunizmu, procesy globalizacyjne (119)

Rozdział 2. Państwa jako uczestnicy stosunków międzynarodowych (123)

2.1. Prawo legacji (125)

2.2. Państwo przyjmujące i państwo wysyłające (129)

2.3. Uznanie międzynarodowe państwa (130)

2.4. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych  (138)

2.5. Ultimatum (144)

2.6. Stan wojny (152)

2.7. Zawieszenie lub zerwanie stosunków dyplomatycznych (158)

2.8. Reprezentacja interesów państwa trzeciego (165) 

2.9. Oficjalne nazewnictwo państw w stosunkach dyplomatycznych (171)

2.10. Protokół dyplomatyczny (179)

2.11. Ceremoniał państwowy, wojskowy i morski (185)

2.12. Wizyty państwowe i oficjalne, szczyty i konferencje wielostronne (191)

2.13. Tytulatura głów państw i zasady ustalania pierwszeństwa między nimi (203)

2.14. Symbole państwa i zasady ich eksponowania w kontaktach międzynarodowych (208)

2.15. Ordery i odznaczenia (212)

2.16. Pieczęcie państwowe (216)

2.17. Etykieta flagowa (218)

2.18. Święto narodowe (220)

2.19. Korespondencja dyplomatyczna (223)

2.20. Prawo do reprezentowania państwa w stosunkach międzynarodowych (225)

2.21. Pełnomocnictwa (228)

Rozdział 3. Dyplomacja a polityka zagraniczna (233)

3.1. Dyplomacja demokratycznego państwa (233)

3.2. Organy państwa realizujące politykę zagraniczną  (244)

3.3. Kompetencje Prezydenta RP w prowadzeniu polityki zagranicznej (247)

3.4. Kompetencje Rządu RP w prowadzeniu polityki zagranicznej (254)

3.5. Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej (257)

3.6. Konsultacje międzyrządowe (258)

3.7. Udział Sejmu i Senatu RP w prowadzeniu polityki zagranicznej (261)

3.8. Dyplomacja parlamentarna Unii Międzyparlamentarnej (IPU) (265)

3.9. Minister Spraw Zagranicznych (268)

3.10. Informacja o polskiej polityce zagranicznej, czyli exposé sejmowe  (271)

3.11. Rola koordynacyjna Ministerstwa Spraw Zagranicznych  (272)

3.12. Resorty i współpraca sektorowa  (275)

3.13. Współpraca wojskowa  (276)

3.14. Miejsce wywiadu w polityce zagranicznej państwa (285)

3.15. Współpraca zdecentralizowana i transgraniczna (294)

3.16. Koordynacja polityki europejskiej RP (302)

3.17. Schemat struktury ministerstw spraw zagranicznych  (307)

3.18. Centrala i sieć placówek zagranicznych (314)

3.19. Regulamin organizacyjny Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP (317)

Część II. Dyplomacja jako służba zagraniczna państwa (321)

Rozdział 4. Dyplomata (323)

4.1. Profesjonalizacja służby zagranicznej (323)

4.2. Inteligencja i takt: tradycyjne oczekiwania wobec kandydata na dyplomatę (327)

4.3. Wymogi etyczne i kwalifikacje zawodowe przyszłego dyplomaty (330)

4.4. Wybór modelu wszechstronności lub wąskiej specjalizacji (337

4.5. Organizacja służby dyplomatycznej głównych państw (342)

4.6. Model scalony lub rozdzielenie kariery dyplomatycznej i konsularnej (348)

4.7. Ustawa o służbie zagranicznej  (351)

4.8. Kształcenie dyplomatyczne w Polsce (354)

4.9. Aplikacja dyplomatyczno-konsularna (356)

Rozdział 5. Ambasador nadzwyczajny i pełnomocny (359)

5.1. Tytuły nadawane oficjalnym wysłannikom władców (359)

5.2. Wysłannicy nadzwyczajni i zwyczajni (362)

5.3. Posłowie wielcy w tradycji Rzeczypospolitej szlacheckiej (364)

5.4. Kongres wiedeński i ujednolicenie rang dyplomatycznych (366)

5.5. Precedencja szefów misji dyplomatycznych (367)

5.6. Dziekan korpusu dyplomatycznego (371)

5.7. Funkcje ambasadora rezydującego, wizytującego, mnogiej akredytacji (373)

5.8. Procedura powołania ambasadora RP (379)

5.9. Agrément (380)

5.10. Listy uwierzytelniające, odwołujące i rekredencyjne (384)

5.11. Ceremonia wręczenia listów uwierzytelniających (396)

5.12. Rozpoczęcie misji dyplomatycznej (403)

5.13. Wizyty protokolarne  (403)

5.14. Nieobecność ambasadora i powoływanie chargé d’affaires a.i.  (404)

5.15. Zakończenie misji ambasadora w państwie przyjmującym (405)

Rozdział 6. Immunitety i przywileje (407)

6.1. Immunitet a przywilej: próba definicji (408)

6.2. Immunitet państwa (410)

6.3. Immunitet głowy państwa i jego najwyższych przedstawicieli (419)

6.4. Podstawy zwyczajowe i prawne przywilejów dyplomatycznych (427)

6.5. Droit de l’hôtel, droit du quartier, droit de chapelle (428)

6.6. Doktryny eksterytorialności, reprezentacji lub wzajemności (431)

6.7. Prawo azylu (433)

6.8. Paszporty dyplomatyczne i służbowe, listy żelazne, laissez-passer (441)

6.9. Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych (1961) (447)

6.10. Nietykalność osobista przedstawiciela dyplomatycznego (art. 29) (451)

6.11. Nietykalność pomieszczeń i archiwów misji (art. 22 i 24) (456)

6.12. Swoboda porozumiewania się i nietykalność poczty dyplomatycznej (art. 27) (465)

6.13. Zwolnienia podatkowe, skarbowe i celne (art. 23, 34 i 36) (474)

6.14. Przywileje przedstawiciela dyplomatycznego w tranzycie (art. 40) (481)

6.15. Immunitet karny absolutny (art. 31) (483)

6.16. Zwolnienie z obowiązku świadczenia (art. 31.2)  (488)

6.17. Immunitet cywilny i administracyjny (491)

6.18. Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych (495)

6.19. Główne różnice między przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi i konsularnymi (496)

6.20. Procedura wydalenia personae non gratae (art. 9)  (501)

6.21. Nadużycia przywilejów i immunitetów dyplomatycznych, dyskusja nad potrzebą ich ograniczenia lub likwidacji (508)

Część III. Dyplomacja jako zdolności i warsztat zawodowy (515)

Rozdział 7. Warsztat dyplomaty. Reprezentowanie (521)

7.1. Ambasador jako reprezentant państwa wysyłającego (521)

7.2. Instrukcje dla ambasadora (524)

7.3. Program działania ambasadora RP (530)

7.4. Typy pism wymienianych przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i ministerstwo spraw zagranicznych (533)

7.5. Typy pism wymienianych przez przedstawicielstwa dyplomatyczne (536)

7.6. Język korespondencji dyplomatycznej (537)

7.7. Noty dyplomatyczne i notyfikacje (545)

7.8. Typy pism o charakterze politycznym (565)

7.9. Wizyty w terenie, odwiedzanie władz regionalnych, wychodźstwa i skupisk Polonii, miejsc pamięci związanych z własnym krajem (575)

7.10. Dyplomacja diaspory. Opieka konsularna oraz promowanie kultury i języka (579)

7.11. Dyplomacja publiczna (592)

7.12. Uroczystości i wystąpienia publiczne (612)

7.13. Organizacja obchodów świąt narodowych (614)

7.14. Udział w życiu korpusu dyplomatycznego (618)

7.15. Sztuka przyjmowania jako zdolność (623)

7.16. Dyplomacja smaku, czyli gastrodyplomacja (629)

Rozdział 8. Warsztat dyplomaty. Informowanie (633)

8.1. Wartość informowania (633)

8.2. Dyplomacja jako nadawca, odbiorca i przekaźnik informacji (637)

8.3. Zaufanie i wiarygodność jako warunek dostępu do informacji (644)

8.4. Zasady uzyskiwania informacji i jej opracowywania (650)

8.5. Raporty polityczne ambasadora. Wenecka geneza raportowania (653)

8.6. Raport polityczny. Claris, czyli depesza otwarta (660)

8.7. Szyfrogramy, czyli depesze (673)

8.8. Typy szyfrogramów i klauzule tajności (680)

8.9. Zasady pisania depesz (689)

8.10. Najczęściej popełniane błędy w pisaniu depesz  (700)

8.11. Depesza jako narzędzie wpływu na politykę zagraniczną (702)

8.12. Przewidywanie i planowanie (705)

Rozdział 9. Warsztat dyplomaty. Negocjowanie (711)

9.1. Negocjacje a dyplomacja (711)

9.2. Utrzymywanie i rozwój bazy stosunków traktatowych (717)

9.3. Identyfikacja i udział w negocjacjach nowych umów (721)

9.4. Typologia negocjacji (724)

9.5. Techniki negocjacyjne dyplomacji (746)

9.6. Strategie negocjacyjne (756)

9.7. Prenegocjacje (765)

9.8. Negocjacje (773)

9.9. Sztuka osiągania kompromisu (787)

9.10. Postnegocjacje (795)

Zakończenie (801)

Ilustracje (805)

Indeks (873)