PISM
Redaktor tomu: Piotr Długołęcki
Warszawa 2021
ISBN: 978-83-66091-81-8
Liczba stron: LXXXII + 1090
Tom Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 styczeń-czerwiec to dwudziesty ósmy tom opublikowany w ramach serii PDD. Zamieszczono w nim 526 dokumentów, które ukazują politykę zagraniczną PRL w pierwszej połowie 1981 r
Działania polskich dyplomatów w pierwszych sześciu miesiącach 1981 r. zdominowane zostały przez konsekwencje wydarzeń wewnętrznych. Ożywiona działalność NSZZ „Solidarność” prowadzona zarówno w kraju jak i zagranicą wzbudzała niesłabnące międzynarodowe zainteresowanie, stając się najistotniejszym elementem polskiej polityki zagranicznej. Napięta sytuacja wewnętrzna i nasilające się sytuacje kryzysowe (m.in. wydarzenia bydgoskie) sprawiały, że groźbę interwencji ZSRR w Polsce uznawano za coraz bardziej realną.
Kryzys polski komplikował dodatkowo i tak niełatwe relacje międzyblokowe, na które wpływ wywarła wcześniejsza interwencja ZSRR w Afganistanie, a zauważalnym skutkiem pogorszenia stosunków Wschód–Zachód były problemy w rozmowach KBWE w Madrycie i impas w wiedeńskich rokowaniach rozbrojeniowych
Czynnikiem ograniczającym możliwości działania polskiej dyplomacji był również pogłębiający się kryzys wewnętrzny, a konieczność uzyskania pomocy gospodarczej i kolejnych kredytów znacząco zawężała możliwości działania w pozostałych obszarach kontaktów międzynarodowych.
Polityka zagraniczna PRL prowadzona przy istniejących uwarunkowaniach stała się siłą rzeczy wielotorowa. W relacjach z ZSRR i krajami socjalistycznymi władze polskie starały się działać uspokajająco, zapewniając o kontrolowaniu sytuacji w kraju i bagatelizując incydenty antyradzieckie. W kontaktach z krajami zachodnimi podkreślano z kolei nacisk na unikanie zachodnich ingerencji w wewnętrzne sprawy Polski i relatywizowano wszelkie zachodnie uwagi na temat represji wobec środowisk opozycyjnych. Starano się także przeciwdziałać wszelkim próbom omawiania sytuacji w Polsce przez organizacje międzynarodowe, takie jak Parlament Europejski i ONZ, przeciwdziałając również wprowadzeniu sprawy polskiej pod obrady KBWE. Zarówno w stosunkach z krajami zachodnimi, jak i socjalistycznymi, a także w relacjach z EWG i MFW zabiegano o udzielenie wsparcia finansowego i pomocy żywnościowej.
Specyficzne dla polityki zagranicznej PRL były relacje ze Stolicą Apostolską i próby ich wykorzystania w stosunkach władz państwowych z Episkopatem. Na kształt wzajemnych relacji dodatkowy wpływ wywarły zamach na papieża Jana Pawła II i śmierć kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Wydarzenia wewnętrzne zaowocowały także ożywieniem działalności środowisk polonijnych, które z jednej strony protestowały przeciwko polityce władz, a z drugiej zaś starały się organizować akcje pomocowe dla ludności w Polsce.
Większość zamieszczonych w tomie źródeł to niepublikowane dotąd dokumenty zgromadzone przede wszystkim z Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Archiwum Akt Nowych. Tom zawiera także rozbudowane indeksy osobowy i rzeczowy, które wraz z informacjami ze wstępu ułatwiają korzystanie z zamieszczonych archiwaliów. W tomie znalazły się ponadto aneksy, w tym wykaz zawieranych przez PRL umów międzynarodowych oraz opis struktury MSZ w omawianym okresie.
