redaktor tomu: Wojciech Rojek, współpraca Piotr Długołęcki, Maria Konopka-Wichrowska, Marta Przyłuska

Warszawa 2007

ISBN 978-83-89607-04-1

liczba stron: LXVI + 638

Tom 1939 wrzesień–grudzień serii wydawniczej Polskie Dokumenty Dyplomatyczne zawiera 492 dokumenty, ilustrujące działalność polskiej dyplomacji w czasie pierwszych miesięcy II wojny światowej. Większość z nich została wytworzona przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, kierowane początkowo przez Józefa Becka, zaś po internowaniu rządu Składkowskiego w Rumunii i utworzeniu nowego gabinetu na uchodźstwie – przez Augusta Zaleskiego. Prezentowane dokumenty pochodzą z Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego, The National Archives w Londynie oraz z Archiwum Akt Nowych w Warszawie, gdzie dostępne są zmikrofilmowane zespoły z kalifornijskiego Hoover Institution for War Revolution and Peace. Marginalne znaczenie w pracy nad tomem miały kwerendy w Archives du Ministère des affaires étrangères i Bibliotece Polskiej w Paryżu.

Tom 1939 wrzesień–grudzień prezentuje głównie źródła dotychczas niepublikowane, choć część – szczególnie teksty dotyczące polskiej polityki zagranicznej we wrześniu – wydano już wcześniej, przede wszystkim w aneksach do monografii. Przyjęto zasadę publikowania dokumentów jedynie na podstawie oryginałów przechowywanych w archiwach.

Przedstawione dokumenty zostały ułożone w porządku chronologicznym. Tom zawiera indeks osobowy, w którym znajdują się informacje na temat funkcji pełnionych we wrześniu 1939, roku z późniejszymi zmianami wynikającymi z nowej sytuacji politycznej. Korzystanie ze zbioru ułatwia lista dokumentów oraz rozbudowany indeks rzeczowy.

Działania dyplomacji polskiej w pierwszych miesiącach wojny skupiały się na próbach utrzymania pozycji Polski na arenie międzynarodowej i zapewnienia trwałości zawartych przed wrześniem sojuszy. Zadaniem rządu polskiego było także pozyskiwanie wsparcia krajów neutralnych, przeciwdziałanie propagandzie niemieckiej i radzieckiej oraz podtrzymywanie kontaktów dyplomatycznych z myślą o korzystniejszej pozycji kraju po zakończeniu działań wojennych. Dyplomaci i urzędnicy zajmowali się także organizacją ewakuacji żołnierzy, problemami związanymi z tworzeniem oddziałów polskich we Francji i Wielkiej Brytanii oraz opieką nad uchodźcami. Szczególne znaczenie dla polskiej polityki zagranicznej w prezentowanym czasie miała zmiana jej wykonawców związana z internowaniem rządu Składkowskiego i tworzeniem nowych struktur we Francji.