W książce podjęto próbę głębszego spojrzenia na genezę wydarzeń październikowych w Polsce w 1956 roku oraz ich oceny i bilansu w polityce wewnętrznej i zagranicznej z perspektywy półwiecza. Artykuły wybitnych historyków przynoszą nowe informacje o tym, jaka była reakcja przywódców państw na polską „wielką próbę odzyskania wolności i suwerenności” i jakimi przesłankami się kierowali, podejmując decyzje. Jaka była w tym rola Chin. Czy wydarzenia oceniano wyłącznie z punktu widzenia bieżącej polityki, czy też jako symptom zjawiska o nieporównanie ważniejszym, strategicznym znaczeniu – oznakę pierwszego tak poważnego kryzysu systemu zrodzonego nie tylko z niezadowolenia i otwartego sprzeciwu społeczeństwa wobec polityki społeczno-gospodarczej, ale i dążenia do odzyskania deptanej suwerenności narodowej. Okazuje się, jak wiele jeszcze nie wiemy, ile ważnych pytań czeka na odpowiedź, z jak złożoną materią mamy do czynienia. Z lektury wyłania się obraz tego, jak znacząco polski październik 1956 roku wpłynął na dalszy bieg procesów międzynarodowych w drugiej połowie XX wieku.

Spis treści

Jan Rowiński
Słowo wstępne (s. 7)

Andrzej Werblan
Październik 1956 roku – legendy a rzeczywistość (s. 13)

Aleksandr Oriechow
Polska w 1956 roku widziana z Kremla i Placu Starego (s. 41)

Shen Zhihua, Li Danhui
Kryzys w Polsce 1956 roku i stosunki polsko-chińskie widziane z Pekinu (s. 71)

János Tischler
Polski październik a Węgry (s. 109)

Igor Lukes, Karel Sieber
Pies, który nie szczekał: Czechosłowacja a wydarzenia w Polsce w 1956 roku (s. 145)

Jordan Bajew
Bułgarskie kierownictwo a polski październik 1956 roku (s. 167)

Bernd Schäfer
NRD i RFN wobec polskiego października 1956 roku (s. 191)

Douglas E. Selvage
Wskrzeszenie polityki wypierania: administracja Eisenhowera a polski październik 1956 roku (s. 211)

Anne Deighton
Brytyjskie reakcje na wydarzenia w Polsce w okresie od czerwca do listopada 1956 roku (s. 235)

Maria Pasztor
Francja wobec października 1956 roku w Polsce (s. 263)

Robert Kupiecki
NATO wobec wydarzeń października 1956 roku w Polsce (s. 277)

Andrzej Friszke
Polski październik 1956 roku z perspektywy pięćdziesięciolecia (s. 305)

Włodzimierz Borodziej
Rok 1956 jako cezura w historii polityki zagranicznej PRL (s. 325)

Noty o autorach (s. 343)

Indeks osób (s. 347)

Noty o autorach

Jordan Bajew – doktor nauk historycznych; profesor historii międzynarodowej i pracownik naukowy Rakovsky Defense and Staff College w Sofii; wiceprezydent Bułgarskiego Towarzystwa Historii Wojskowości i koordynator Bułgarskiej Grupy Badań nad Historią Zimnej Wojny; badacz historii zimnej wojny; autor książek Military & Political Conflicts after World War II and Bulgaria (1995) oraz The Greek Civil War: International Dimensions (1997).

Włodzimierz Borodziej – profesor w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego; kierownik projektu „Polskie Dokumenty Dyplomatyczne” w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych; jego obecne zainteresowania badawcze obejmują historię Polski i powszechną XX w.; autor książek The Warsaw Uprising of 1944 (2006), Od Poczdamu do Szklarskiej Poręby. Polska w stosunkach międzynarodowych 1945–1947 (1990), Terror i polityka. Policja niemiecka a polski ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1944 (1985).

Li Danhui – profesor nauk historycznych w Szkole Stosunków Międzynarodowych na Uniwersytecie Pekińskim; badacz i autorka licznych publikacji z zakresu historii zimnej wojny i powojennych stosunków chińsko-radzieckich; redaktor naczelny chińskiej wersji „Cold War International History Studies” wydawanego przez East China Normal University; redaktor książek Beijing-Moscow: From Alliance to Confrontation (2002) oraz China and the Indo-China Wars (2000).

Anne Deighton – doktor nauk politycznych; pracownik naukowy Wydziału Polityki i Stosunków Międzynarodowych Wolfson College, na Uniwersytecie Oksfordzkim; jej zainteresowania badawcze obejmują m.in. zimną wojnę, historię integracji europejskiej, bezpieczeństwo europejskie po zakończeniu zimniej wojny, brytyjską politykę zagraniczną; autorka m.in. książki The Impossible Peace: Britain, the Division of Germany and the Origins of the Cold War, 1945–1947 (1990, 1993).

Andrzej Friszke – profesor historii; pracownik naukowy Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk; od 1982 r. redaktor działu historycznego miesięcznika „Więź” i członek Kolegium pisma; w latach 1999–2006 członek Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej; od 2000 r. przewodniczący Stowarzyszenia Archiwum Solidarności; jego najważniejsze prace to: O kształt Niepodległej (1989), Opozycja polityczna w PRL 1945–1980 (1994), Oaza na Kopernika (1997), Życie polityczne emigracji (1999), Koło Posłów Znak w Sejmie PRL 1957–1976 (2002), Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989 (2003).

Robert Kupiecki – doktor nauk politycznych; dyrektor Departamentu Polityki Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Zagranicznych; były zastępca Stałego Przedstawiciela RP przy NATO i UZE w Brukseli; jego zainteresowania badawcze obejmują historię najnowszą i stosunki międzynarodowe; autor książek NATO u progu XXI wieku (2000), Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewięćdziesiątych (1998), NATO a operacje pokojowe. Studium Sojuszu w transformacji (1998), Na zakręcie historii. Poznań 1956 (wspólnie z J. Eislerem, 1992).

Igor Lukes – profesor stosunków międzynarodowych i historii na Uniwersytecie Bostońskim; współpracownik The Davis Center for Russian Studies na Uniwersytecie Harwarda; badacz współczesnej historii Europy Środkowej i Wschodniej; autor i współautor książek Czechoslovakia Between Stalin and Hitler: The Diplomacy of Edvard Benes During the Crisis of the Thirties (1996), The Munich Crisis, 1938: Prelude to World War II (1999), Inside the Apparat: Perspectives on the Soviet Union (1990), Gorbachev’s USSR: A System in Crisis (1990).

Aleksandr Oriechow – docent w Instytucie Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk; jego zainteresowania badawcze obejmują historię Polski oraz stosunki rosyjsko- i radziecko-polskie ze szczególnym uwzględnieniem okresu lat 50. i 60.; uczestniczył w realizacji wielotomowego projektu RAN i PAN Wosstanije 1863 goda. Materiały i dokumienty; autor kilku monografii, m.in. Sociał-demokraticzeskoje dwiżenije w Rosiji i polskije rewolucjoniery, 1887–1893gg. (1973), Stanowlienije polskowo socialisticzeskowo dwiżenija. Struktura, programmnyje koncepcii, diejatieli (1874–1893) (1979); współautor pracy Kratkaja istorija Polszy. S driewniejszych wriemien do naszych dniej (1993); autor licznych artykułów dotyczących problematyki polskiego października 1956 r.; członek zespołu redakcyjnego publikacji dokumentów lat 50 i 60 tych w fundamentalnej serii „Archiwa Kremla”.

Grażyna Maria Pasztor – profesor historii w Instytucie Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Łódzkiego; jej zainteresowania badawcze to m.in. polityka Francji i stosunki polsko-francuskie, historia Polski, szczególnie po II wojnie światowej; jest autorką i współautorką licznych publikacji m.in. Hugo Kołłątaj na Sejmie Wielkim 1791–1792 (1991), W krzywym zwierciadle. Polityka władz komunistycznych w Polsce w świetle plotek i pogłosek z lat 1948–1956 (1995), Polska w oczach francuskich kół rządowych w latach 1924–1939 (1999), Z dziejów stosunków polsko-francuskich 1948–1953 (2001), Między Paryżem, Warszawą i Moskwą. Stosunki polsko-francuskie w latach1954–1969 (2003), Afera mięsna: fakty i konteksty, (2004), Conflits brűlants de la guerre froide. Les relations franco-polonaises de 1945 ŕ 1954 (2005).

Jan Rowiński – sinolog i politolog; profesor Uniwersytetu Warszawskiego i pracownik naukowy w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych; zajmuje się badaniami głównie z najnowszej historii Chin, dyplomacji tego kraju, stosunków międzynarodowych na Dalekim Wschodzie oraz stosunków polsko-chińskich; redaktor i współredaktor zbiorów dokumentów i materiałów dotyczących polityki zagranicznej ChRL i „rewolucji kulturalnej”; autor i współautor wielu publikacji naukowych i popularno-naukowych w językach chińskim, rosyjskim, angielskim i polskim, m.in.: Morze Południowo-Chińskie: region potencjalnego konfliktu w Azji, (1990), Chiny a Stolica Apostolska (1991), The Place of East-Central Europe in Japanese Foreign Policy (post 1945). Lesson for Future (1993), Political Relations between Denmark and Peoples Republic of China 1949–1997 [w:] China and Denmark. Relations since 1647 (2001).

Bernd Schäfer – doktor nauk historycznych; pracownik naukowy Niemieckiego Instytutu Historycznego w Waszyngtonie; badacz historii zimnej wojny, komunizmu w Azji Wschodniej i rywalizacji między USA i ZSRR w latach 60. i 70.; wcześniej prowadził badania na temat historii NRD i roli kościoła w systemie socjalistycznym; autor publikacji North Korean ‘Adventurism’ and China’s Long Shadow, 1966–1972 (2004), American Détente and German Ostpolitik, 1969–1972 (2004), Stasi Files and GDR Espionage against the West (2002).

Douglas Selvage – profesor historii na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych Embry-Riddle Aeronautical University w Daytona Beach w USA; badacz zimnej wojny oraz powojennej historii państw bloku socjalistycznego; autor pracy doktorskiej na Uniwersytecie Yale Poland, the German Democratic Republic and the German Question, 1955–1967 (1998) oraz publikacji: The Treaty of Warsaw (1970): The Warsaw Pact Context (2004), Poland and the Sino-Soviet Rift, 1963–1965 (2004), The End of the Berlin Crisis: New Evidence from the Polish and East German Archives (1999).

Karel Sieber – czeski historyk młodego pokolenia (ur. 1978); pracuje w archiwum informacyjnym Telewizji Czeskiej; jego zainteresowania badawcze obejmują politykę zagraniczną Czechosłowacji w okresie zimnej wojny i powojenną historię państw trzeciego świata; jest współautorem czeskiej witryny internetowej, poświęconej badaniom historii zimnej wojny – PWSV www.coldwar.cz.

János Tischler – doktor nauk historycznych; pracownik naukowy Instytutu Historii Rewolucji Węgierskiej 1956 r. w Budapeszcie; w latach 1998–2001 zastępca dyrektora Węgierskiego Instytutu Kultury w Warszawie; badacz historii stosunków polsko-węgierskich w XX w.; autor książek Hogy megcsendüljön minden gyáva fül. Lengyel–magyar közelmúlt [Współczesna historia polsko-węgierska] (2003), 1956. Poznań–Budapeszt (współautor J. Karwat, 2006), redaktor zbioru Rewolucja Węgierska 1956 w polskich dokumentach (1995).

Andrzej Werblan – profesor nauk politycznych; działacz PPS (1946–1948), PZPR (1948–1990), w latach 1960–1970 kierownik Wydziału Nauki KC PZPR; w latach 1974–1980 sekretarz KC; poseł na sejm (1961–1984), wicemarszałek sejmu (1971–1982); dyrektor Instytutu Podstawowych Problemów Marksizmu-Leninizmu przy KC PZPR (1975–1981); autor 10 książek i ponad 100 artykułów naukowych z zakresu historii współczesnej Polski i stosunków międzynarodowych oraz kilkuset tekstów publicystycznych.

Shen Zhihua – profesor nauk historycznych na Wydziale Historii Uniwersytetu Pekińskiego i Uniwersytetu Pedagogicznego Hua Dong w Szanghaju; badacz historii Związku Radzieckiego i zimnej wojny; autor wielu monografi m.in. Mao Zedong, Stalin and the Korean War (1998), The Economic Background of the Sino-Soviet Alliance: A Historical Examination, 1948–1953 (2000), Stalin and Tito: the Origin and Consequence of the Conflict between Soviet and Yugoslavia (2002), Specjaliści radzieccy w Chinach (2003) i licznych artykułów poświęconych tematyce jego zainteresowań badawczych; jako pierwszy spośród chińskich naukowców w swoich publikacjach prezentował stanowisko ChRL wobec wydarzeń październikowych w Polsce w 1956 r. w oparciu o odtajnione dokumenty partyjne i dyplomatyczne.

Recenzje:

Krzysztof Ruchniewicz, "Sprawy Międzynarodowe", nr 1/2007, s. 129

Jerzy Eisler, "Pamięć i Sprawiedliwość", nr 1 (11) 2007

Krzysztof Ruchniewicz, "The Polish Quarterly of International Affairs", vol. 16, no. 1/2007

Stanisław Parzymies, "Polski Przegląd Dyplomatyczny", nr 5 (39) 2007

Wanda Jarząbek, "Studia Polityczne", nr 20, 2007

Борис Носов, Вопросы истории, 10/2007, "Славяноведение", s. 171-175

Александр Орехов, "Славяноведение", 3/2007