Rozwój tzw. nowych i przełomowych technologii jest jednym z najważniejszych wyzwań, przed którymi stanęło NATO w związku z nasileniem agresywnej polityki Rosji oraz Chin[1]. Celem obu państw jest ograniczenie wpływów USA oraz ich zdolności do współpracy z sojusznikami przy wzmacnianiu systemu międzynarodowego opartego na normach prawa i uzgodnionych zasadach (rules-based international order). Rosja próbuje wymusić zmianę w europejskim systemie bezpieczeństwa, aby zapewnić sobie strefę wpływów obejmującą m.in. Ukrainę, a także strefę buforową na obszarze państw członkowskich, gdzie NATO miałoby ograniczoną zdolność do prowadzenia misji kolektywnej obrony[2]. Rosja szybko modernizuje swój potencjał militarny, wprowadzając nowe rodzaje uzbrojenia, m.in. broń hipersoniczną i systemy autonomiczne. Stale rozbudowuje także zdolności do działań ofensywnych w cyberprzestrzeni oraz technologie kosmiczne. W przypadku konfliktu zbrojnego z NATO mogłaby w państwach Sojuszu zniszczyć obiekty infrastruktury krytycznej, które coraz częściej wykorzystują systemy teleinformatyczne, a nawet zakłócić działanie systemu GPS, atakując amerykańskie satelity. Wykorzystując przewagę militarno-technologiczną w niektórych obszarach, mogłaby opóźnić, utrudnić lub uniemożliwić Sojuszowi obronę państw członkowskich.

Chiny, które rozwijają EDT w ramach skoordynowanych działań cywilno-wojskowych (civil-military fusion), próbują uzyskać przewagę militarną nad USA. Nowoczesny chiński potencjał militarny i zdolność do oddziaływania na inne państwa może utrudniać USA wywiązanie się ze zobowiązań sojuszniczych w regionie Indo-Pacyfiku, a ewentualny konflikt z Chinami (w tym zwłaszcza dotyczący statusu Tajwanu) może osłabiać zdolność Stanów Zjednoczonych do reagowania na zagrożenia w Europie. Chociaż Chiny nie stanowią bezpośredniego zagrożenia militarnego dla NATO, mogą ograniczać zdolność sojuszników do udzielania wsparcia Stanom Zjednoczonym, podejmując wrogie działania w kosmosie, cyberprzestrzeni oraz wywierając wpływ poprzez kontrolę infrastruktury krytycznej (m.in. sieci teleinformatycznej) w państwach zachodnich. Mogą też wykorzystywać nowe technologie do zwiększenia efektywności dezinformacji i propagandy oraz cyberataków w celu osłabienia reakcji na własne działania wymierzone w poszczególne państwa Zachodu.

Rosja i Chiny stawiają na szybki rozwój technologii służących zarówno do celów cywilnych, jak i wojskowych (tzw. technologie podwójnego zastosowania – dual use), a także zacieśniają współpracę militarną i technologiczną[3]. EDT pozwalają im na istotne zwiększenie efektywności działań w wielu obszarach (m.in. logistyki, analizy informacji, rozpoznania, systemów dowodzenia), ułatwiając uzyskanie przewagi w czasie kryzysu i konfliktu militarnego. Wzmacniają zdolność obu mocarstw do posługiwania się siłą militarną oraz oddziaływania na społeczeństwa i procesy polityczne w innych państwach, a jednocześnie zwiększają skuteczność działań hybrydowych, które łączą elementy oddziaływania niemilitarnego i militarnego, np. dzięki wykorzystaniu przestrzeni informacyjnej i cyberprzestrzeni. Chiny i Rosja w coraz większym stopniu stosują nowoczesne technologie, zwłaszcza sztuczną inteligencję (SI), do zacieśniania kontroli nad swoimi społeczeństwami i umacniania autorytarnych rządów, a także do pozyskiwania danych cyfrowych i uzależniania technologicznego krajów trzecich. Wzmacniają tym samym swoją pozycję polityczną i ekonomiczną[4].

Sojusznicza polityka rozwoju EDT – cele i instrumenty

Agresywna polityka Rosji w Europie oraz wzrost znaczenia i wpływów Chin wymusiły zmianę priorytetów Sojuszu, który przez kilkanaście lat koncentrował się na zwalczaniu terroryzmu i prowadzeniu misji w Afganistanie. Rewolucyjne znaczenie niektórych EDT oraz ich błyskawiczny rozwój przez Chiny i Rosję stworzyły ryzyko, że oba mocarstwa mogą uzyskać przewagę nad USA i najbardziej zaawansowanymi technologicznie państwami NATO, m.in. w obszarze SI czy broni hipersonicznej. Chociaż sojusznicy wykorzystywali w przeszłości mechanizmy NATO do rozwijania współpracy technologicznej, w niewystarczającym stopniu wpływała ona na modernizację potencjału militarnego państw członkowskich. W efekcie powstało poważne ryzyko, że Sojusz może utracić przewagę nad potencjalnym przeciwnikiem, a tym samym zdolność do odstraszania i realizowania misji kolektywnej obrony[5].

Po aneksji Krymu w 2014 r. sojusznicy uznali Rosję za zagrożenie militarne i zaczęli wzmacniać politykę obrony i odstraszania. Uznali również, że Chiny stanowią wyzwanie dla NATO w niektórych wymiarach bezpieczeństwa. W 2019 r. Sojusz zatwierdził pierwszą od ponad 50 lat tajną strategię militarną oraz strategię rozwoju niezbędnego potencjału militarnego i technologicznego w związku ze zmieniającym się charakterem konfliktów (NATO Warfighting Capstone Concept). W połowie tego roku NATO ma natomiast przyjąć nową koncepcję strategiczną, która nada priorytetowe znaczenie misji kolektywnej obrony, ale jednocześnie zaznaczy konieczność wzmacniania bezpieczeństwa poprzez zwiększenie zdolności do prowadzenia misji reagowania kryzysowego i współpracę z partnerami (tzw. kooperatywne bezpieczeństwo).

Nowa strategia ma także położyć znacznie większy nacisk na obecność nowoczesnych technologii. Ich szybki rozwój i wdrażanie będą miały kluczowe znaczenie dla uzyskania przewagi we wszystkich domenach operacyjnych – w powietrzu, na wodzie, na lądzie, w cyberprzestrzeni i kosmosie – co pozwoli m.in. na wzmacnianie odporności na zagrożenia poniżej progu konfliktu militarnego. Jednocześnie posiadanie niektórych technologii, np. SI czy broni hipersonicznej, pozwoli na wzmocnienie zdolności do obrony i uzyskanie przewagi nad przeciwnikami w sytuacji ewentualnej konfrontacji militarnej[6]. Ponieważ NATO opiera swoją strategię obronną na zdolności do przerzutu wojsk do zagrożonego państwa, od przewagi technologicznej będzie zależało, czy sojusznicy będą w stanie wysłać takie wsparcie, pokonując systemy obronne i ofensywne przeciwnika (tzw. systemy antydostępowe – A2/AD). Skoordynowany rozwój technologii jest więc niezbędny, aby wzmocnić zdolność NATO do obrony i odstraszania zgodnie z nowymi priorytetami. Będzie także zwiększać zdolność do prowadzenia misji reagowania kryzysowego i otwierać nowe możliwości współpracy z partnerami, m.in. w sprawie etycznego i odpowiedzialnego rozwoju oraz wykorzystania technologii. W ten sposób NATO będzie wpływać na bezpieczeństwo międzynarodowe, a także wzmacniać swoją użyteczność dla państw członkowskich.

Sojusznicza polityka rozwijania EDT będzie miała istotne znaczenie także dla wzmacniania więzi transatlantyckich. Powinna tworzyć presję oraz zachęcać do zwiększenia nakładów na badania i rozwój, wyrównując dysproporcje w tym obszarze m.in. między Europą a USA[7]. Dzięki zaangażowaniu wszystkich sojuszników w rozwój technologii zmniejszy się ryzyko, że USA stracą przewagę technologiczną nad Chinami i Rosją. EDT będą też w znacznym stopniu wzmacniać zdolność państw europejskich do samoobrony, co przyczyni się do bardziej równomiernego rozłożenia odpowiedzialności za wspólne bezpieczeństwo między USA a Europę. W efekcie, zgodnie z unijnymi koncepcjami suwerenności cyfrowej i autonomii strategicznej, zmniejszy się uzależnienie Europy od wsparcia udzielanego przez USA, a jednocześnie wzrośnie znaczenie Sojuszu dla Stanów Zjednoczonych.

Wraz ze wzmacnianiem polityki odstraszania i obrony NATO zaczęło wdrażać politykę umożliwiającą skoordynowany rozwój EDT[8]. Sojusz uznał, że priorytetem będzie rozwój technologii w siedmiu obszarach: sztucznej inteligencji, zaawansowanej analizy wielkich zbiorów danych, technologii autonomicznych, technologii wspieranych informatyką kwantową, biotechnologii i ulepszania człowieka, technologii hipersonicznych oraz kosmicznych. W lutym 2021 r. sojusznicy zatwierdzili całościową strategię rozwoju i wdrażania EDT (Coherent Implementation Strategy on Emerging and Disruptive Technolgies). Trwają też prace nad osobnymi strategiami i politykami dla wyznaczonych obszarów technologicznych. W październiku 2021 r. zatwierdzono pierwszą strategię – dotyczącą sztucznej inteligencji.

NATO tworzy także instrumenty, które mają umożliwić realizację całościowej strategii. Podstawowym narzędziem ma być natowski odpowiednik amerykańskiej agencji DARPA[9], czyli cywilno-militarny Transatlantycki Akcelerator Innowacji (Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic – DIANA). DIANA będzie miała dwie siedziby – w Ameryce Północnej i w Europie. Jej zadaniem ma być wspieranie współpracy między ośrodkami akademickimi, sektorem publicznym, prywatnym i wojskiem wszystkich państw członkowskich oraz koordynowanie działań niezbędnych przy rozwoju i wdrażaniu EDT. Będzie też stymulować rozwój innowacyjnych firm (w tym małych i średnich przedsiębiorstw – MŚP i start-upów) rozwijających innowacyjne technologie z zastosowaniami dla bezpieczeństwa i obrony. DIANA powstanie na bazie już istniejących w państwach członkowskich akceleratorów, które powinny każdorazowo koordynować i wspierać rozwój innowacyjnych rozwiązań tworzonych przez ok. 20 start-upów. DIANA będzie dysponować centrami testowymi, wykorzystując istniejące laboratoria rządowe, akademickie lub prywatne. Na podstawie informacji od państw członkowskich stworzy też centralną bazę danych o godnych zaufania źródłach kapitału oraz sprawdzonych start-upach i inwestorach (tzw. Rynek Zaufanego Kapitału). W ten sposób w perspektywie kilku lat powstanie rozbudowana sieć (tzw. ekosystem) innowacyjności.

Sojusznicy postanowili ponadto stworzyć Fundusz Innowacyjności NATO (NATO Innovation Fund – NIF) o wartości 1 mld dolarów na okres 15 lat, do którego na razie kontrybuować będą tylko niektóre państwa członkowskie[10]. Jego zadaniem będzie inwestowanie w start-upy pracujące nad przełomowymi technologiami podwójnego zastosowania, których rozwój wiąże się z wysokim ryzykiem niepowodzenia i wymaga dłuższego czasu (tzw. deep tech). NIF będzie pełnił także rolę zaufanego doradcy dla start-upów, wspierając je w pozyskiwaniu dodatkowego wsparcia z zaufanych źródeł kapitału, zwłaszcza prywatnych (venture capital), ale także z funduszy na innowacje dostępnych w Unii Europejskiej.

Wykorzystując te instrumenty, NATO będzie mogło skoncentrować wysiłek państw członkowskich na rozwoju innowacyjnych technologii o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa Sojuszu. NATO może także przyśpieszyć wdrażanie innowacji do zastosowań obronnych, m.in. pomagając w procesach zakupowych (tzw. rapid procurement process). Jednocześnie będzie ułatwiać tworzenie w państwach członkowskich narodowych akceleratorów i start-upów, które będą koncentrować się na rozwoju technologii zgodnie z celami Sojuszu. Będzie się też przyczyniać do eliminowania luk w poziomie innowacyjności między sojusznikami oraz pomoże utrzymać przewagę technologiczną nad rywalami. Wykorzystanie firm i instytucji działających według standardów NATO powinno natomiast ograniczać ryzyko przejęcia innowacyjnych technologii przez rywali Sojuszu.

Współpraca NATO z UE

Unia Europejska, do której należy 21 z 30 państw członkowskich NATO, będzie najważniejszym partnerem Sojuszu w rozwoju i wdrażaniu nowych technologii. Obie organizacje zapowiedziały, że będą współpracować m.in. przy zwalczaniu zagrożeń hybrydowych i w cyberprzestrzeni oraz rozwijać nowoczesny potencjał obronny w skoordynowany sposób, tak aby nie powielać, tylko uzupełniać swoje działania[11]. Znaczna część państw członkowskich nie chce, aby Unia dublowała zdolności Sojuszu do prowadzenia misji kolektywnej obrony, ale chciałaby wzmocnić zdolność do kształtowania bezpieczeństwa poprzez misje reagowania kryzysowego, rozwój nowoczesnego potencjału, zwalczanie zagrożeń hybrydowych i współpracę z partnerami, zwłaszcza tymi, którzy podzielają unijne wartości. W marcu 2022 r. unijni przywódcy mają zatwierdzić tzw. kompas strategiczny – unijną strategię, która dostosuje politykę zagraniczną i bezpieczeństwa do wyzwań związanych m.in. z nasilającą się rywalizacją między mocarstwami. Ujawniony projekt dokumentu wskazuje, że celem UE będzie m.in. zwiększenie nakładów na inwestycje w nowe i przełomowe technologie, aby siły zbrojne państw członkowskich były zdolne do prowadzenia najbardziej wymagających przedsięwzięć (a więc także w sytuacji konfliktu z innym mocarstwem)[12]. UE chce przyśpieszyć rozwój zdolności militarnych, w których do tej pory państwa europejskie były uzależnione od wsparcia USA. W ten sposób może wzmacniać własną autonomiczną zdolność do reagowania kryzysowego, a jednocześnie wspierać rozwój potencjału obronnego państw członkowskich, który będzie mógł być wykorzystany także na potrzeby misji NATO.

Rozwój technologii na potrzeby obronne jest wspierany przez mechanizm PESCO, który umożliwia współpracę obronną najbardziej zdeterminowanych państw, oraz przez Europejski Fundusz Obronny (EDF) o wartości 8 mld euro na lata 2021–2027. EU zapowiada też utworzenie własnego akceleratora (Defence Innovation Hub) w ramach Europejskiej Agencji Obrony (EDA), która wspiera współpracę państw członkowskich przy rozwijaniu zdolności wojskowych.

Celem UE jest nie tylko wzmacnianie bezpieczeństwa, ale także stymulowanie rozwoju gospodarczego i wzrost suwerenności technologicznej Europy. Dlatego w Unii rozwój technologii podwójnego zastosowania będzie odbywał się na znacznie większą skalę i w znacznie szerszym zakresie niż w NATO. Unia zamierza stworzyć własny, niezwykle rozbudowany ekosystem rozwoju innowacji. Priorytetem będzie rozwój tzw. kluczowych technologii wspomagających (Key Enabling Technologies), do których Komisja Europejska zaliczyła zaawansowaną produkcję, zaawansowane materiały, technologie life-science (m.in. biotechnologię i bioinformatykę), mikro/nanoelektronikę i fotonikę, sztuczną inteligencję, bezpieczeństwo i łączność oraz zaawansowane technologie z internetem rzeczy – IoT, danymi przemysłowymi, robotyką, drukiem 3D i blockchain (technologia umożliwiająca przesyłanie i przechowywanie informacji o transakcjach internetowych). Unia zamierza stać się liderem nowej fali innowacji skoncentrowanej wokół startup-ów rozwijających przełomowe technologie (deep tech). W tym celu w marcu 2021 r. została powołana Europejska Rada Innowacji (European Innovation Council, EIC), która będzie identyfikować innowacje wysokiego ryzyka oraz wspierać ich rozwój i wdrażanie[13]. EIC dysponuje budżetem w wysokości 10 mld euro na lata 2021–2027, własnym akceleratorem oraz dwoma instrumentami umożliwiającymi finansowanie badań (EIC Pathfinder) oraz implementację innowacyjnych rozwiązań (EIC Transition). W UE trwa też dyskusja o utworzeniu funduszu o wartości 100 mld euro, który pozwoliłby Europie uzyskać status prawdziwego technologicznego mocarstwa zdolnego do rywalizacji z Chinami i USA[14].  

W obszarze rozwoju EDT może pojawić się naturalny efekt synergii między UE i NATO, ponieważ większość państw członkowskich należy do obu organizacji, które mają podobne cele zwiększania wspólnego bezpieczeństwa. UE i NATO będą wyznaczać standardy rozwoju i wdrażania EDT, wzmacniając system międzynarodowy oparty nie tylko na normach prawa, ale także na demokratycznych zasadach uwzględniających niezbędną transparencję i kontrolę. Będą stymulować rozwój technologii podwójnego zastosowania, wspierać współpracę między sektorem cywilnym i wojskowym oraz ułatwiać implementację innowacyjnych rozwiązań dla celów obronnych. Między NATO a UE pozostaną jednak różnice interesów, które mogą ograniczać zakres możliwej współpracy. Unijne ambicje wzmocnienia własnej suwerenności technologicznej mogą powodować utrudnienia w wykorzystywaniu niektórych innowacji na potrzeby Sojuszu, do którego nie należy część państw UE. Ze względu na znacznie większe możliwości finansowania projektów UE może także stanowić konkurencję dla instrumentów NATO. Start-upy pracujące np. nad wykorzystaniem sztucznej inteligencji dla potrzeb wojskowych będą działać w ramach akceleratorów unijnych lub natowskich, co może prowadzić do nieefektywnego wykorzystania zasobów. Dlatego w interesie NATO i UE będzie jak największa koordynacja działań związanych z rozwojem technologii dla potrzeb wspólnego bezpieczeństwa.

Szanse i wyzwania dla państw członkowskich

Wspólna polityka rozwoju EDT w NATO jest sporą szansą, ale także wyzwaniem dla państw członkowskich. Sojusznikom łatwiej będzie zrealizować cele związane z rozwojem nowoczesnego potencjału na potrzeby misji prowadzonych przez NATO, które są rozdzielane w ramach tzw. planowania obronnego (NDPP). W ten sposób będą wzmacniać własny potencjał obronny, ale także zdolność całego Sojuszu do reagowania na najpoważniejsze zagrożenia, z którymi pojedyncze państwa nie są w stanie poradzić sobie samodzielnie. Sojusznicy będą też mieli możliwość szybszego i tańszego rozwoju niezbędnych technologii, niż gdyby robili to osobno.

Chociaż polityka rozwoju EDT może ułatwiać realizację żywotnych interesów państw członkowskich, jej wdrażanie będzie wymagało sporego wysiłku. Niezbędne będzie dokonanie zmian systemowych (m.in. legislacyjnych i organizacyjnych), zapewnienie niezbędnych kadr oraz finansowania. Państwa członkowskie będą musiały dostosować swoje krajowe polityki innowacyjne do polityki Sojuszu i rozwijać własne ekosystemy innowacji w ramach szerszego systemu NATO. Konieczne będzie usprawnienie systemów instytucjonalnych, aby zapewnić koordynację między sektorem publicznym, prywatnym i wojskiem oraz ośrodkami akademickimi.

Pierwszym krokiem powinno być określenie dostępnych zasobów i opracowanie strategii, które umożliwią skoordynowanie działań różnych instytucji. Konieczne będzie także przeprowadzenie przeglądu rozwiązań legislacyjnych i ich ewentualna aktualizacja. Sojusznicy powinni utworzyć krajowe platformy służące do koordynacji i rozwoju wielosektorowej współpracy w obszarze EDT, o przeznaczeniach istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa i obrony. Na kolejnych etapach powinni natomiast tworzyć akceleratory, które będą koordynować pracę istniejących start-upów lub wspierać tworzenie nowych. Ze względu na różnice związane z percepcją zagrożeń, położeniem geograficznym czy wielkością potencjału państwa członkowskie będą prawdopodobnie dążyć do rozwijania tych technologii, które są najistotniejsze dla ich bezpieczeństwa. W efekcie może dojść do specjalizacji sojuszników w różnych obszarach technologicznych, ale również do szybszego rozwoju niektórych technologii, a zaniedbywania innych. Aby zapewnić realizację wszystkich celów Sojuszu, wysiłki państw na poziomie narodowym również powinny być więc koordynowane.

Polityka stymulowania innowacyjności powinna być wsparta zachętami finansowymi, aby przełamać istniejące do tej pory bariery związane np. z niechęcią firm prywatnych do ryzyka czy współpracy z sektorem publicznym i wojskowym. Konieczne będzie tworzenie regularnych platform współpracy międzynarodowej w celu zapewnienia przepływów wiedzy i doświadczeń. Kluczowa będzie dalsza dyskusja o etycznych ramach wykorzystania technologii, którą NATO rozpoczęło wraz z przyjęciem strategii SI. Zmiany systemowe oraz rozwój innowacji na podstawie ustalonych standardów powinny doprowadzić do wykształcenia się podobnej kultury współpracy we wszystkich państwach członkowskich, ułatwiając kooperację także w ramach całego systemu NATO (i UE).

Ponieważ państwa członkowskie będą wspierać politykę Sojuszu swoimi zdolnościami, już na samym początku jej wdrażania pojawią się wyraźne różnice. Część sojuszników, zwłaszcza USA, Francja, Wielka Brytania, Niemcy i Włochy, prowadzi aktywną politykę innowacyjną i może wnieść wkład w ekosystem Sojuszu, np. swoimi akceleratorami czy niezbędną infrastrukturą, m.in. centrami testowymi. Inne państwa będą budować własne systemy od początku i mają obecnie znacznie mniej do zaoferowania. Dlatego Sojusz powinien dążyć do wyrównania szans wszystkich członków na udział w systemie innowacji. Reprezentacja krajów członkowskich w strukturach wspierających rozwój sojuszniczej polityki powinna być sprawiedliwa, proporcjonalna i pełna. Efektem takiej polityki może być wzmocnienie kompetencji wszystkich państw i likwidacja tzw. luki innowacyjności w ramach Sojuszu. Państwa członkowskie powinny uzyskać szanse rozwijania swoich specjalizacji w ramach EDT, a także wzmocnienia pozycji na transatlantyckim i globalnym rynku innowacji. Taka polityka zwiększy szanse, że większość państw będzie gotowa się w nią aktywnie angażować. Sporym wyzwaniem będzie jednak pogodzenie tych warunków z głównym celem, jakim jest dokonanie przełomu w innowacyjności i szybszy rozwój technologii.

Wnioski i rekomendacje dla Polski

Rozwój EDT w ramach NATO otwiera przed Polską szanse na wzmocnienie indywidulanej i sojuszniczej zdolności do obrony przed agresywnymi działaniami ze strony Rosji, ale również Chin. Polska, tak jak każdy członek Sojuszu, musi zapewnić zdolność do samoobrony proporcjonalnie do własnych możliwości. Jako państwo średniej wielkości nie jest w stanie zrównoważyć rosyjskiego potencjału, w jej żywotnym interesie jest więc wzmacnianie przewagi technologicznej NATO nad Rosją (współpracującą w tym zakresie z Chinami), od czego zależy zdolność Sojuszu do prowadzenia misji kolektywnej obrony. Polska mogłaby wyspecjalizować się w ramach NATO w tworzeniu rozwiązań, które są niezbędne dla wzmocnienia zdolności do obrony i odstraszania na wschodniej flance. Priorytetem powinno być wykorzystanie technologii kryptograficznych, sztucznej inteligencji i zaawansowanej analizy wielkich zbiorów danych oraz systemów autonomicznych do osłabiania skuteczności rosyjskich systemów antydostępowych oraz cyberataków, a także do wzmacniania narodowych i sojuszniczych zdolności operacyjnych. Wspierając sojuszniczą politykę rozwoju EDT, Polska może też wpływać na szersze bezpieczeństwo międzynarodowe, przyczyniać się do wzmacniania politycznej spójności NATO oraz więzi transatlantyckich. Zaplanowany i skoordynowany rozwój EDT daje Polsce szansę na wzmocnienie pozycji w tzw. globalnym łańcuchu wartości, czyli złożonym systemie produkcji i sprzedaży produktów i usług. Będzie to miało wpływ zarówno na nowe możliwości rozwoju gospodarczego, jak i na wzmocnienia pozycji geopolitycznej i ekonomicznej Polski.

• Polska powinna jak najszybciej włączyć się w działania zmierzające do stworzenia własnego ekosystemu innowacji w ramach systemu NATO i UE. W polskim interesie będzie wzmacnianie sojuszniczej polityki rozwoju EDT, m.in. poprzez nadanie jej priorytetowego znaczenia w nowej koncepcji strategicznej NATO. Polska powinna też wspierać jak najbliższą koordynację działań między NATO a UE.

• Pierwszym wyzwaniem będzie zapewnienie politycznego i merytorycznego nadzoru nad polityką innowacji dla potrzeb bezpieczeństwa na poziomie narodowym i w ramach systemu NATO i UE. W tym celu niezbędne jest powołanie pełnomocnika MON lub rządu ds. EDT, a także utworzenie stanowisk tzw. technologicznych ambasadorów – dyplomatów lub ekspertów, którzy będą utrzymywać stałe kontakty z ośrodkami DIANA oraz unijnym hubem innowacyjnym.
• Przyjęta w 2020 r. Strategia Bezpieczeństwa Narodowego wskazuje na konieczność rozwoju EDT i zawiera wiele konkretnych rekomendacji. Polska powinna jednak przyjąć osobną strategię technologiczną. Decyzję w tej sprawie mógłby podjąć Komitet ds. Bezpieczeństwa Narodowego i Spraw Obronnych. Na kolejnym etapie, w celu opracowania założeń rozwoju strategii, należy powołać grupę roboczą złożoną z przedstawicieli właściwych resortów, rady ds. innowacyjności, rady ds. cyfryzacji, przedstawicieli biznesu i ośrodków naukowych oraz przedstawicieli Polski w radach doradczych NATO (NATO Advisory Group on Emerging and Disruptive Technologies) i KE (European Innovation Council Board).
• Grupa robocza powinna również opracować plan wdrażania strategii oraz wyznaczyć działania, które należy podjąć zanim strategia wejdzie w życie. Do priorytetowych przedsięwzięć należy zaliczyć przegląd posiadanych zdolności technologicznych w przemyśle obronnym i sektorze komercyjnym. Pozwoli to na stworzenie bazy danych zaufanych firm i start-upów, które mogłyby zaangażować się w rozwój innowacji zgodnie z celami Sojuszu. Niezbędne będzie opracowanie kryteriów, na podstawie których podejmowana będzie decyzja o statusie zaufanego partnera. Celem grupy roboczej mogłoby również być opracowanie założeń pierwszego polskiego akceleratora cywilno-militarnego.

Autorzy: 

Izabela Albrycht, członkini Grupy doradczej NATO ds. nowych technologii.

Wojciech Lorenz