Warszawa 2021
ISBN 978-83-66091-79-5
374 strony
Najważniejszym znakiem trwania i ciągłości jest majestat Rzeczypospolitej – pojęcie trudne do nazwania z racji jego nieuchwytności, jak w przypadku każdej władzy, ale także jego ewolucji w czasie. Pochodzi od łacińskiego terminu maiestas, znaczącego dosłownie wyższość. Powstawało w miarę krzepnięcia ustroju państwa w połowie XVI wieku. „Polski majestat państwowy przejawiał się na równi w: królu, narodzie i Rzeczypospolitej. Te trzy komponenty łączyły w sobie wiele form świadomości społeczno-politycznych: mity, rytuały, symbole, percepcję czasu, sacrum i profanum oraz wiele wartości i emocji […]. Polski majestat państwowy w trzech postaciach uosabiał kolejno: ideę nadzwyczajności narodu w jego pojęciu wolności, ideę władzy królewskiej w postaci mitu idealnego władcy oraz ideę ustroju republikańskiego”. Upływ czasu, zmierzch monarchii i długotrwała utrata niepodległości wysublimowały majestat Rzeczypospolitej w wartość niematerialną, o której powiedziano „wielmożność a dostojność”. Takim pozostaje jako warunek umacniania tożsamości narodu i budowania nowoczesnego państwa.
Nadając uroczystą formę wydarzeniom, nie musimy szukać żadnych obcych zapożyczeń, jakimi zasypują nas kultura i informacja masowa. Ten album zaprezentuje całe bogactwo polskich ceremonii państwowych, w których uwidaczniają się duma, wielkość i trwanie.
Tomasz Orłowski – dyplomata i historyk, ambasador tytularny w stanie spoczynku. Przez ponad 30 lat pracował w MSZ, zajmując między innymi stanowiska dyrektora Protokołu Dyplomatycznego, wiceministra spraw zagranicznych, ambasadora RP we Francji i we Włoszech. Profesor stosunków międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Sciences Po – Paris School of International AffairAutor podręczników z zakresu protokołu dyplomatycznego i praktyki dyplomatycznej wydawanych przez PISM.
SPIS TREŚĆI
WSTĘP (9)
ROZDZIAŁ I.
PROLOG STAROPOLSKI I POCZĄTKI NOWOCZESNEGO NARODU (15)
A. Monarszy Majestat (15)
1. Ostatnie obrzędy koronacyjne króla Polski na Wawelu (15)
2. Poselstwo obediencyjne Jerzego Ossolińskiego, 1633 (21)
3. Ustanowienie Orderu Orła Białego. Pro Fide, Lege et Rege (25)
4. Koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla Polski (29)
5. Precedencja państwowa dla utrzymania powag i godności Rzeczypospolitej (35)
6. Hołd lenny księcia kurlandzkiego Piotra Birona złożony w Warszawie Stanisławowi Augustowi na Zamku Królewskim 31 grudnia 1764 r. (39)
B. Rzeczpospolita otwarta na świat (43)
1. Audiencja cudzoziemskiego posła lub ambasadora (43)
2. Podróże królewskie (48)
3. Ceremonia wręczenia na Nowym Zamku w Grodnie biretu kardynalskiego nuncjuszowi Giovanniemu Andrei Archettiemu (55)
C. Dla przetrwania państwa w niewoli (57)
1. Akt zaprzysiężenia Konstytucji 3 maja 1791. „Dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny i jej granic” (57)
2. Interludium I. Wawelizacja Tadeusza Kościuszki (62)
3. Interludium II. Koronacja Mikołaja I na króla Polski 25 maja 1829 i akt jego detronizacji przez Sejm 25 stycznia 1831 (64)
ROZDZIAŁ II
DRUGA RZECZPOSPOLITA (109)
A. Pierwszy Obywatel (109)
1. Wybór i zaprzysiężenie pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej (9 i 11 grudnia 1922 r.) (109)
2. Pierwsza ceremonia przekazania obowiązków głowy Państwa (112)
3. Uroczystości żałobne prezydenta Gabriela Narutowicza w katedrze św. Jana w Warszawie (17–22 grudnia 1922 r.) (114)
4. Ceremoniał zaprzysiężenia i objęcia władzy przez nowo obranego Prezydenta Rzeczypospolitej Stanisława Wojciechowskiego (116)
5. Wybór Ignacego Mościckiego 1 czerwca 1926 roku (117)
6. Prof. Ignacy Mościcki wybrany powtórnie Prezydentem Rzplitej (117)
7. Zaprzysiężenie Prezydenta Rzeczypospolitej (120)
B. Polska Swojemu Obrońcy (123)
1. Wręczenie Józefowi Piłsudskiemu buławy marszałkowskiej (15 listopada 1920 r.) (123)
2. Ceremonia dekoracji Virtuti Militari miasta Lwowa (22 listopada 1920 r.) (124)
3. Zaślubiny z morzem (125)
4. Wręczenie buławy marszałka Polski Ferdynandowi Fochowi i odsłonięcie pomnika księcia Józefa Poniatowskiego (2–3 maja 1923 r.) (128)
5. Pogrzeb Nieznanego Żołnierza we Lwowie i Warszawie (1 listopada 1925 r.) (132)
6. Wręczenie buławy marszałkowskiej Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu (135)
C. Najjaśniejsza Rzeczpospolita (135)
1. Chorągiew Rzeczypospolitej (135)
2. Obchody święta Konstytucji 3 maja (137)
3. Ceremonia podpisania Konstytucji na Zamku Królewskim (1935) (140)
4. Odznaczenia odrodzonej Rzeczypospolitej (142)
5. Dekoracja Józefa Piłsudskiego Médaille Militaire przez marszałka Francheta d’Esperey (1927) (144)
6. Ceremoniał uroczystej audiencji w Watykanie. Odnowienie stosunków dyplomatycznych między Rzecząpospolitą Polską i Stolicą Apostolską (145)
7. Ceremonia wręczania listów uwierzytelniających. Nuncjusz apostolski Achille Ratti składa listy naczelnikowi Państwa w Belwederze (1919) (148)
8. Ceremonia wręczenia listów uwierzytelniających prezydentowi RP (151)
D. Wolna Polsko, tyś to jest (Artur Oppman, Warszawianka) (154)
1. Przyjęcie noworoczne u prezydenta RP na Zamku Królewskim. Ceremonia składania życzeń głowie państwa (154)
2. Przyjęcie noworoczne dla korpusu dyplomatycznego (156)
3. Bale (bal Rodziny Urzędniczej, bal Towarzystwa Pomocy Ociemniałym Ofiarom Wojny „Latarnia”, bale mody oraz prasy, bale dyplomatyczne), bankiety, rauty (157)
4. Menu wielkich przyjęć państwowych (159)
5. Reguły właściwego zachowania. Jak wyglądał dress code sto lat temu? (164)
6. Polowania reprezentacyjne. Dożynki u prezydenta Rzeczypospolitej w Spale (170)
E. Goście Rzeczypospolitej (172)
1. Wizyta państwowa króla Rumunii Ferdynanda I w Polsce 23–29 czerwca 1923 r. (173)
2. Wizyta państwowa króla Afganistanu Amanullaha Chana w Polsce 29 kwietnia – 1 maja 1928 r. (174)
3. Wizyta państwowa króla Rumunii Karola II w Polsce (Warszawa–Poznań–Kraków, 26 czerwca do 1 lipca 1937 r.) (180)
4. Wizyta państwowa regenta Węgier Miklósa Horthyego (Kraków–Białowieża–Warszawa 1938 r.) (191)
F. A Polska winna trwać wiecznie (Wincenty Witos) (198)
1. Juliusza Słowackiego pochód na Wawelu (1927) (198)
2. Święto Kawalerii w Krakowie z okazji 250 rocznicy odsieczy wiedeńskiej (1933) (205)
3. Pogrzeb Józefa Piłsudskiego. Tryumfalna droga na Wawel Pierwszego Marszałka Polski (1935) (209)
4. Wręczenie biretu kardynalskiego nuncjuszowi Marmaggiemu (1936) (221)
ROZDZIAŁ III.
TRZECIA RZECZPOSPOLITA (305)
A. Ostoja mocy i trwałości Rzeczypospolitej (305)
1. Sprowadzenie insygniów prezydenta RP do Warszawy (22 grudnia 1990 r.) (305)
2. Uroczystości Święta Narodowego 3 Maja. Dwóchsetlecie uchwalenia Konstytucji 3 maja (1991) (311)
3. Zaprzysiężenie i podpisanie Konstytucji RP (Warszawa, 2 kwietnia i 16 lipca 1997) (312)
4. Przyjęcie Ojca Świętego Jana Pawła II w Sejmie (11 czerwca 1999) (315)
5. Uroczystość przystąpienia RP do Unii Europejskiej (321)
B. Jak Polska promienieje na świat? (323)
1. Rzeczpospolita Polska utrzymuje stosunki dyplomatyczne ze 195 państwami świata (323)
2. Wizyta Ich Cesarskich Mości cesarza i cesarzowej Japonii w Polsce (326)
3. Uroczysta odprawa wart przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie (333)
C. Jak dziś uosabiać majestat Rzeczypospolitej (336)
1. Ceremonia zaprzysiężenia i objęcia urzędu przez prezydenta Rzeczypospolitej (23 grudnia 2005 r.) (336)
2. Pogrzeb prezydenta Lecha Kaczyńskiego na Wawelu (18 kwietnia 2010 r.) (343)