Jaki jest status ustawy o „państwie narodu żydowskiego”?

Nowe prawo jest tzw. ustawą zasadniczą. Stanowi zatem część najwyższych aktów prawnych w Izraelu, które (z braku jednolitej konstytucji) określają jego ustrój polityczny. Celem ustawy jest ugruntowanie żydowskiego charakteru państwa Izrael. Zawiera ona liczne przepisy dotyczące zarówno kwestii tożsamościowych: symboli państwowych, kalendarza, świąt, języka, relacji z diasporą żydowską, jak i spraw terytorialnych. Wnioskodawcy ustawy argumentowali, że zamknie ona możliwość negowania żydowskiego charakteru Izraela i tym samym podważania jego prawa do istnienia.

Które fragmenty ustawy wzbudzają największe kontrowersje?

Sporne są przepisy gwarantujące prawo do samostanowienia w Państwie Izrael wyłącznie ludności żydowskiej (pkt. 1.C.). Ustawa osłabia przez to pozycję mniejszości narodowych, w tym ludności arabskiej, stanowiącej ok. 20% całej izraelskiej populacji. Dodatkowo odbiera językowi arabskiemu status języka oficjalnego, nadając mu „specjalną rangę”. Podnosi też na poziom konstytucyjny wsparcie państwa dla osadnictwa żydowskiego, co wzmacnia prawną pozycję ludności żydowskiej w sporach terytorialnych z ludnością arabską. Przepisy ustawy dotyczące diaspory wskazują na dalsze umocnienie – kosztem innych nurtów – władz religijnych w Izraelu, reprezentujących ortodoksyjny odłam judaizmu.

Jak ustawa wpłynie na debatę polityczną w Izraelu?

Przeciwko ustawie głosowała opozycja, sprzeciw wyrazili też pojedynczy posłowie koalicji. Szczególnie ostre reakcje nowe prawo wzbudziło wśród arabskiej ludności Izraela, której przedstawiciele w Knesecie określili je jako rasistowskie i ograniczające prawa arabskich obywateli. Skutkiem wprowadzenia ustawy może być radykalizacja arabskiej populacji, np. Beduinów. Szczególnie problematyczny dla rządu może okazać się sprzeciw społeczności Druzów – lojalnej wobec Izraela grupy etniczno-religijnej pochodzenia arabskiego. Znaczenie nowego prawa będzie też zależeć od tego, jak wpłynie ono na wykładnię Sądu Najwyższego przy orzekaniu o konstytucyjności ustaw i do jakiego stopnia stanie się podstawą działań politycznych, np. rozwoju osadnictwa na Zachodnim Brzegu.

Jakie mogą być implikacje międzynarodowe tej ustawy?

Ustawa pogorszy, już i tak zły, wizerunek Izraela w regionie. Nowe prawo skrytykowali partnerzy Izraela – Jordania i Egipt, ostro zaatakował je prezydent Turcji Recep Erdoğan. Dodatkowo może ono utrudnić normalizację relacji z Izraelem niejawnie współpracującym z nim państwom regionu¹. Przyjęcie ustawy i jej konkretne przepisy negatywnie wpłyną na próbę reaktywacji izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego, którą podejmuje administracja Donalda Trumpa. Również Unia Europejska wyraziła zaniepokojenie, że nowe prawo utrudni przyjęcie rozwiązania dwupaństwowego (two-state solution). Ponadto może zaognić stosunki Izraela ze środowiskami żydowskimi w USA, których liberalna część sprzeciwia się zwiększaniu wpływów ortodoksów w stosunkach z diasporą.

¹ M. Wojnarowicz, Izrael i państwa Zatoki Perskiej – specyfika niejawnej współpracy, „Biuletyn PISM”, nr 80 (1522), 25 sierpnia 2017 r.