Jakie były wyniki i okoliczności głosowania?

Według oficjalnych danych ponad 3/4 osób biorących udział w głosowaniu (77,9%) poparło zmianę konstytucji FR, przy wysokiej, niemal 68-procentowej frekwencji, wynikającej głównie z możliwości przedterminowego oddania głosu (głosować można było od 25 czerwca). Rezultat głosowania miał wzmocnić legitymizację prezydenta Władimira Putina i obecnego systemu władzy. Jednak niskie poparcie i zaufanie społeczne do jego osoby (odpowiednio ok. 59% i 25%) budzą wątpliwości co do wiarygodności wyników. Zmiany konstytucyjne, zatwierdzone w marcu br. przez parlament i Sąd Konstytucyjny, nie wymagały społecznej aprobaty do wejścia w życie. Jednak Putin zdecydował się poddać poprawki pod głosowanie z przyczyn propagandowych, w celu wsparcia wątpliwych prawnie rozwiązań. Zgodnie z jego zapowiedziami poprawki mają wejść w życie po głosowaniu.

Dlaczego przeprowadzono ogólnonarodowe głosowanie zamiast referendum?

Zorganizowanie, na mocy rozporządzenia prezydenta, ogólnorosyjskiego głosowania pozwoliło władzom uniknąć ograniczeń wynikających z przepisów prawnych dotyczących referendum. Wówczas konieczne byłyby: co najmniej 51‑procentowa frekwencja, przeprowadzenie przez organizatorów debaty na temat przedmiotu głosowania, a także zapewnienie udziału niezależnych obserwatorów. Niestandardowa forma umożliwiła elastyczne podejście do procedur poprzez organizowanie mobilnych punktów głosowania (w namiotach, na podwórkach, w domach prywatnych). Do takiej formy nie znajdują w pełni zastosowania przepisy kodeksu karnego z 1996 r. w sprawie fałszerstw wyborczych, co mogło umożliwić manipulacje bez konsekwencji karnych.

Jakie są najważniejsze poprawki do konstytucji?

Zmiany w konstytucji FR dotyczą kwestii ustrojowych, tożsamościowych i socjalnych. Najważniejsza zmiana to umocnienie pozycji prezydenta m.in. poprzez „wyzerowanie” kadencji Putina i przyznanie głowie państwa prawa dymisji premiera bez konieczności odwoływania całego rządu. Prezydent ma również zapewniać harmonijne funkcjonowanie i współdziałanie władz, w tym samorządowych i regionalnych. Do ustawy zasadniczej wprowadzono też przepis o poszanowaniu kultury rosyjskiej, ochronie prawdy historycznej i języka rosyjskiego, a także odwołanie do Boga. Wskazano, że młodzież rosyjska ma być wychowywana w duchu patriotycznym, oraz podkreślono, że rodzina to związek kobiety i mężczyzny. Ponadto w konstytucji znalazły się artykuły o waloryzacji emerytur i pomocy rodzinom wielodzietnym. Wprowadzenie kwestii tożsamościowych i społecznych było odpowiedzią na oczekiwania Rosjan.

Na czym polega „wyzerowanie” kadencji Putina?

Putin będzie mógł ponownie kandydować w wyborach prezydenckich w 2024 i 2030 r. Zgodnie z dotychczasową redakcją z 1993 r. ustawy zasadniczej jego obecna kadencja byłaby ostatnią, gdyż stanowisko prezydenta można sprawować maksymalnie przez dwie kadencje z rzędu. W znowelizowanej konstytucji, wraz ze zniesieniem klauzuli „z rzędu”, wprowadzono dodatkowy przepis. Stanowi on, że ograniczenie dwóch kadencji nie znajduje zastosowania do osoby sprawującej stanowisko głowy państwa w momencie wejścia poprawek w życie. W ten sposób Putin, mimo czterech kadencji jako prezydent Rosji, będzie mógł ubiegać się o dwie kolejne.

Jakie będą konsekwencje zmiany konstytucji dla polityki wewnętrznej i zagranicznej Rosji?

Rezultat głosowania stanowi polityczny sygnał dla rosyjskiej elity władzy i oligarchów, że Władimir Putin pozostanie gwarantem dotychczasowych zależności polityczno-biznesowych w FR. W polityce wewnętrznej nasilą się tendencje autorytarne, które będą prowadziły do zwiększenia kontroli nad społeczeństwem, a spokój społeczny zapewniać będą – w ocenie władz – zwiększone transfery socjalne. W polityce zagranicznej zwiększą się postulaty o promowanie rosyjskiej wersji historii (m.in. w sprawie II wojny światowej), co negatywnie wpłynie na relacje z Polską. Można też spodziewać się większej pryncypialności rosyjskich władz, m.in. odnośnie do negowania aneksji Krymu i uznawania wyższości prawa rosyjskiego nad prawem międzynarodowym np. przy odrzucaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.