Czym jest nagroda Mo Ibrahima?

Fundacja Mo Ibrahima, sudańsko-brytyjskiego filantropa i potentata branży telekomunikacyjnej, prowadzi najbardziej wszechstronny indeks jakości rządów w Afryce. Od 2007 r. przyznaje także nagrodę w wysokości 5 mln dolarów tym prezydentom, którzy odchodzą ze stanowiska po wypełnieniu mandatu, i którzy wyróżnili się wyjątkowymi osiągnięciami. Nagroda ma promować wzorce dobrego przywództwa i zniechęcać do niekonstytucyjnego przedłużania rządów (co wydarzyło się w ub.r. w Gwinei i Wybrzeżu Kości Słoniowej; w br. do podobnej sytuacji może dojść w Senegalu). Choć w założeniu nagroda jest doroczna, przyznana została dopiero piąty raz, a pierwszy od 2017 r. W większości przypadków kapituła uznawała, że w danym roku nie było odpowiedniego kandydata.

Dlaczego wyróżniono prezydenta Nigru?

W 2010 r. Issoufou objął władzę w państwie znajdującym się na granicy upadku. Otoczenie Nigru, najbiedniejszego państwa Afryki Zachodniej, było niestabilne. Z Nigerii przenikali ekstremiści islamscy z Boko Haram, z Mali – algierscy i mauretańscy dżihadyści, a w wyniku wojny w Libii napłynęła broń i Tuaregowie dążący do wywalczenia własnego państwa. W kolejnej dekadzie międzynarodowa interwencja wojskowa nie powstrzymała ugrupowań powiązanych z al-Kaidą i z tzw. Państwem Islamskim przed intensyfikacją ataków w regionie. Pomimo trudnych warunków Niger zachował stabilność polityczną i dobre wyniki gospodarcze. W latach 2011–2021 liczba obywateli żyjących poniżej poziomu ubóstwa spadła z 48% do 40%. Do 2019 r. PKB per capita wzrósł w Nigrze o 76,7 dol. (16%) przy średnich dla państw Afryki spadkach o 54,5 dol.

Czy wybór obył się bez kontrowersji?

Nieprzyznawanie nagrody w ostatnich latach spowodowało, że kryteria selekcji kandydatów zostały rozluźnione. Issoufou nie odpowiada wzorcowi idealnego przywódcy, o jakiego promocję chodziło twórcom wyróżnienia – cieszącego się powszechnym szacunkiem w swoich państwach i na kontynencie. Rządom prezydenta Nigru towarzyszyły oskarżenia o tendencje autorytarne. W 2016 r. opozycja zbojkotowała głosowanie z powodu aresztowania wyborczego rywala Issoufou, a urzędujący przywódca uzyskał 92% głosów. Z kolei w wyborach, które odbyły się na przełomie 2020 i 2021 r., aparat państwowy skutecznie pracował na rzecz zwycięstwa dotychczasowej prawej ręki Issoufou – Mohameda Bazouma. Jednak dla kapituły ważniejszy okazał się kontekst regionalny: wskazanie korzyści z rezygnacji z przedłużania rządów może pomóc rozładować najpoważniejszy od lat kryzys w Senegalu.

Jakie jest znaczenie międzynarodowe nagrody?

Sukces Nigru może być punktem odniesienia dla polityki UE względem Mali – państwa o podobnym profilu demograficznym i strukturze. Aby osłabić separatyzmy, Niger dbał o lepszą integrację zamieszkujących północ kraju Tuaregów z resztą ludności, tworzył więcej powiązań gospodarczych i zmniejszał dysproporcje między tym regionem a centrum. Zintegrował z aparatem państwa część powracających z Libii bojowników. Nie poparł, jak w Mali, tworzenia lokalnych, etnicznych „sił samoobrony”, których działalność potęgowała wśród ludności poczucie zagrożenia. W Nigrze stopniowa poprawa jakości rządów i wymiaru sprawiedliwości na poziomie lokalnym obniżyła poczucie rozczarowania państwem, które wpływało na rekrutację do grup zbrojnych działających w Mali. UE powinna zabiegać, by wewnętrzna stabilność Nigru nie została naruszona np. przez nadmierne wzmocnienie służb granicznych, co jest częścią prowadzonej przez nią polityki kontroli migracji.