Co podpisano?
Wstępne porozumienie podpisali w Pekinie prałat Antoine Camilleri, podsekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, oraz Wang Chao, wiceminister spraw zagranicznych ChRL. Pełnej treści dokumentu nie ujawniono, wiadomo jednak, że dotyczy sporu o nominację biskupów, do czego roszczą sobie prawo chińskie władze. Konflikt trwa od lat 50. XX w. i stał się przyczyną podziału chińskiego Kościoła katolickiego na odłam wierny papieżowi (podziemny) i chińskim władzom (państwowy). W porozumieniu papież uznał prawidłowość święceń siedmiu biskupów nominowanych przez chińskie władze bez zgody Stolicy Apostolskiej (jeden z nich został w 2001 r. ekskomunikowany). Strony będą dalej rozmawiać na temat modelu nominacji biskupich w chińskim Kościele. Jednym z możliwych rozwiązań jest przyznanie papieżowi prawa weta wobec kandydatów proponowanych przez władze ChRL.
Jaka była motywacja stron?
Papieżowi zależało na podtrzymaniu dialogu z ChRL i ten cel został osiągnięty. Stolica Apostolska prawdopodobnie wynegocjowała możliwość wpływu na nominacje biskupie oraz przybliżyła perspektywę zjednoczenia dwóch chińskich Kościołów, a tym samym większą kontrolę papieża nad treścią nauczania czy liturgią. Porozumienie potwierdza także, że sytuacja katolików w ChRL jest nie tylko wewnętrzną sprawą tego państwa, ale administracyjnie podlegają oni zwierzchnictwu papieża. Natomiast Chinom zależało na papieskim uznaniu hierarchów wskazanych przez chińskie władze, co w praktyce oznacza likwidację Kościoła podziemnego. W dalszej perspektywie porozumienie stanowi pierwszy krok do realizacji przez ChRL ważnego celu politycznego, jakim byłoby wycofanie przez Stolicę Apostolską uznania dyplomatycznego Tajwanu i przeniesienie nuncjatury do Pekinu.
Czy porozumienie zmieni sytuację katolików w Chinach?
Mimo że porozumienie było najprawdopodobniej konsultowane z biskupami Kościoła podziemnego, sytuacja jego członków (ok. 5 mln osób) pogorszy się. Możliwe jest niezrozumienie i sprzeciw tej części katolików, negujących administracyjną zwierzchność władz ChRL nad Kościołem. Porozumienie sprzyja natomiast władzom Chin, prowadzącym politykę ograniczania swobód religijnych. W lutym br. wprowadzono nowe przepisy, m.in. redukujące uczestnictwo nieletnich w nabożeństwach i zakazujące obcokrajowcom działalności misyjnej w Internecie. Kontynuowane są likwidacje świątyń uznanych przez władze za nielegalnie konsekrowane.
Jakie są perspektywy nawiązania stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a ChRL?
Porozumienie to krok ku ewentualnym rozmowom na temat wznowienia stosunków dyplomatycznych między ChRL a Stolicą Apostolską, które zostały zerwane w 1951 r. Zawarcie porozumienia można uznać za sygnał gotowości Stolicy Apostolskiej do podjęcia dialogu. Warunkiem stawianym przez ChRL jest jednak rezygnacja z utrzymywania przez Stolicę Apostolską stosunków dyplomatycznych z Tajwanem. W najbliższym czasie takie zmiany są mało prawdopodobne, ponieważ wymagałyby konsultacji Stolicy Apostolskiej z Tajwanem, w celu wypracowania nowego modelu relacji. Watykan zaprzecza, by porozumienie zawarte z ChRL prowadziło do zerwania stosunków z Tajwanem. Władze wyspy zostały o nim uprzedzone i zapewnione przez Stolicę Apostolską, że nie planuje ona zmian w relacjach wzajemnych.
