Jakie były okoliczności szczytu w Xiamen?

Było to pierwsze spotkanie grupy po ogłoszeniu przez USA rezygnacji z TPP i z porozumienia paryskiego. Dodatkowo w BRICS narasta niezadowolenie z niedostatecznej współpracy handlowej i inwestycyjnej państw grupy, co miało być jednym z jej priorytetów. Opóźniona jest także realizacja projektów infrastrukturalnych (w ramach instrumentów BRICS, tj. Nowego Banku Rozwoju (NBR) oraz Porozumienia na rzecz wykorzystania rezerw). Prognozy MFW wskazują jednak na możliwość poprawy sytuacji ekonomicznej Brazylii, Rosji i RPA w br., co może wzmocnić znaczenie BRICS m.in. jako konkurencji dla G7. Państwa BRICS starają się też uzgadniać swoją politykę w ramach G20 m.in. w kontekście reformy MFW czy osłabiania tendencji protekcjonistycznych.

Jakie są rezultaty szczytu?

Grupa wyraziła poparcie dla procesów globalizacyjnych i działań na rzecz ochrony klimatu. Jednomyślnie potępiła szóstą próbę atomową KRLD, przeprowadzoną w dniu rozpoczęcia szczytu, i wezwała do pokojowego rozwiązania sporu. W końcowym oświadczeniu państwa BRICS sprzeciwiły się działalności ugrupowań terrorystycznych operujących z Pakistanu, czego żądały Indie, a Chiny dotychczas blokowały. Uzgodniono przyśpieszenie realizowanych z NBR projektów inwestycyjnych, m.in. w RPA czy Brazylii. Mimo że członkowie grupy deklarują wolę współpracy, dominują wśród nich różnice interesów, a wszystkie państwa, zwłaszcza Chiny, próbują wykorzystać BRICS do własnych celów.

Jaką rolę odgrywa BRICS w polityce ChRL?

Chiny wykorzystują BRICS do kreowania się na lidera tzw. gospodarek wschodzących. Świadczy o tym zaproszenie na szczyt m.in. przywódców Egiptu, Meksyku, Tajlandii, Tadżykistanu i Indonezji. Priorytetem ChRL jest jednak powodzenie inicjatywy Pasa i Szlaku, w tym także Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych. W tym kontekście zadeklarowane przez ChRL podczas szczytu 80 mln dol. na sektorową współpracę w BRICS i 4 mln na projekty w ramach NBR to skromne sumy w porównaniu z chińskimi deklaracjami nowych środków na Pas i Szlak, złożonymi w maju br. (ponad 120 mld dol.). Natomiast test nuklearny KRLD podważył wiarygodność ChRL nie tylko jako kraju zdolnego do wywierania wpływu na Kim Dzong Una, lecz także jako regionalnego lidera.

Czy przebieg szczytu świadczy o poprawie relacji chińsko-indyjskich?

Do ostatniej chwili uczestnictwo premiera Indii w szczycie w Xiamen nie było pewne ze względu na zaostrzenie w czerwcu chińsko-indyjskiego sporu granicznego. Kryzys zażegnano kilka dni przed szczytem – po wycofaniu wojsk indyjskich ze spornego terenu, a także po wstrzymaniu agresywnej retoryki Chin względem Indii. Kompromisowy charakter miała deklaracja współpracy wyrażona przez Xi Jinpinga podczas spotkania z premierem Indii w trakcie szczytu. Żadna ze stron nie jest zainteresowana eskalacją sporu i obie dążą do pogłębiania relacji gospodarczych także w BRICS. Republika Indii jest m.in. zainteresowana przyśpieszeniem dwóch z siedmiu projektów finansowanych przez NBR, a realizowanych w Indiach.

Jakie były główne tematy wizyty Władimira Putina na szczycie i w Chinach? 

Oprócz obecności na szczycie prezydent Putin złożył również oficjalną, czwartą w tym roku, wizytę w Chinach. Rosja wykorzystuje BRICS do podkreślania swojej pozycji na arenie międzynarodowej, a także do pozyskiwania kapitału. Prezydent FR zaproponował zintensyfikowanie działań grupy na rzecz wzmocnienia juana jako waluty rezerwowej, kosztem dolara. MFW włączył chińską walutę do koszyka SDR we wrześniu 2016 r., ale zainteresowanie inwestorów pozostaje niskie. Putin i Xi Jinping rozmawiali o synergii między inicjatywą Pasa i Szlaku a rosyjską Euroazjatycką Unią Gospodarczą, a także o opóźnieniach w budowie kolei dużych prędkości Moskwa–Kazań. Strona rosyjska domaga się większego finansowania projektu, na co nie godzą się Chiny. Podczas wizyty doszło ponadto do podpisania umowy między Rosnieftem a CEFC China Energy w sprawie poszukiwań węglowodorów na Syberii.