Dlaczego MTKJ kończy działalność?
Powołany do życia w 1993 r. przez Radę Bezpieczeństwa ONZ MTKJ od początku był pomyślany jako trybunał o charakterze tymczasowym. Zgodnie z ustaleniami, które zapadły w ostatnich latach w ONZ, przestanie on funkcjonować z końcem 2017 r. Odwołania od jego wyroków już od 2013 r. rozpatruje oddzielny trybunał utworzony przez ONZ, Mechanizm Narodów Zjednoczonych dla Międzynarodowych Trybunałów Karnych (UNMICT), dużo mniej rozbudowany z organizacyjnego punktu widzenia i generujący dla ONZ dużo mniejsze koszty. Właśnie przed nim będzie się toczyć postępowanie w sprawie apelacji już zapowiedzianej przez Mladicia. UNMICT, w odróżnieniu od MTKJ, nie może jednak wszczynać i prowadzić nowych postępowań przeciwko osobom oskarżonym o popełnienie poważnych naruszeń prawa humanitarnego w byłej Jugosławii.
Czy to koniec dochodzenia sprawiedliwości w związku ze zbrodniami w b. Jugosławii?
Ściganiem i karaniem innych jugosłowiańskich zbrodniarzy, którzy nie zostali ujęci i osądzeni przez MTKJ, będą od 2018 r. zajmować się wyłącznie sądy krajowe w poszczególnych państwach bałkańskich, a także utworzone pod nadzorem ONZ tzw. trybunały umiędzynarodowione w Kosowie oraz w Bośni i Hercegowinie. Te ostatnie są sądami krajowymi, w których składach orzekają częściowo sędziowie międzynarodowi, pochodzący spoza obszaru byłej Jugosławii. Ich udział ma umożliwić wyeliminowanie zagrożeń dla niezależności i obiektywizmu prowadzonych postępowań motywowanych przynależnością etniczną. Specjaliści różnią się w ocenie skuteczności tego rozwiązania w zapewnieniu sprawiedliwego procesu oskarżonym, zwłaszcza w przypadku paneli sędziowskich w Kosowie – będzie to można ocenić po przyszłych wyrokach.
Jaką rolę odegrał MTKJ?
MTKJ był pierwszym od czasu trybunałów w Norymberdze i Tokio międzynarodowym trybunałem karnym, który ścigał osoby popełniające poważne zbrodnie międzynarodowe, takie jak ludobójstwo czy zbrodnie przeciwko ludzkości. Stanęło przed nim ponad 160 osób, głównie polityków wysokiego i średniego szczebla oraz dowódców wojska, policji i oddziałów paramilitarnych. Ponad 80 osób zostało skazanych, 19 uniewinnionych, pozostali zostali m.in. przekazani sądom krajowym lub zmarli w areszcie. Orzecznictwo MTKJ przyczyniło się do bezprecedensowego rozwoju międzynarodowego prawa karnego, a doświadczenia związane z jego funkcjonowaniem stały się impulsem do powstania w 2002 r. Międzynarodowego Trybunału Karnego – pierwszego w historii stałego trybunału dla osób oskarżonych o zbrodnie międzynarodowe.
