Międzynarodowe Centrum Szymona Wiesenthala przedstawiło 21 lutego 2018 r. oświadczenie, w którym stwierdza, że rozważa wydanie rekomendacji dotyczącej podróży (Travel Advisory) Żydów do Polski. Według propozycji przedstawicieli Centrum wyjazdy powinny ograniczać się do miejsc pamięci związanych z Zagładą i żydowskich cmentarzy. Powodem takiego działania Centrum jest rzekome zagrożenie dla Żydów w Polsce. 

Czym są rekomendacje podróży i inne formy krytyki Centrum Szymona Wiesenthala i czemu służą?

Centrum Szymona Wiesenthala istnieje od 40 lat i jest międzynarodową organizacją zajmującą się dokumentowaniem Zagłady i pamięcią o niej, nawiązującą do dorobku Szymona Wiesenthala (1908–2005) i jego wiedeńskiego Żydowskiego Centrum Dokumentacji. Biura organizacji działają w kilku krajach. Oprócz poszukiwania żyjących sprawców Holokaustu i prób ich osądzenia, Centrum zajmuje się piętnowaniem przejawów antysemityzmu w Europie i na świecie. Jednym z przykładów takiego działania są rekomendacje podróżne wydawane dla przedstawicieli światowej społeczności żydowskiej. Centrum opiniuje również postępowanie państw w zakresie rozliczania zbrodni z czasów Zagłady. Jak dotąd krytyka dotykała głównie kraje takie jak Ukraina, Litwa, Węgry, Chorwacja czy Austria. Polska nie spotykała się dotychczas z tak ostrą oceną ze strony Centrum.

W jaki sposób sformułowana jest krytyka Centrum wobec Polski i czego dotyczy?

W oświadczeniu wyraźnie stwierdzono, że wydanie negatywnej rekomendacji dla podróży do Polski jest dopiero rozważane. Przyczyną są przyjęte przez Polskę rozwiązania prawne w nowelizowanej ustawie o Instytucie Pamięci Narodowej. Autorzy komunikatu podkreślają przyjazny stosunek do państwa polskiego oraz długą tradycję współpracy z siłami demokratycznymi w RP, począwszy od 1983 r. Negatywna rekomendacja zostanie wydana po dalszej obserwacji, w sytuacji narastania problemu związanego z antysemityzmem w Polsce. Zagrożeń innych niż związane z polityką historyczną w tekście oświadczenia i w innych oficjalnych wypowiedziach Centrum nie przywołano.

Jaka jest rzeczywista skala zagrożeń dla Żydów w Polsce w porównaniu z innymi państwami UE?

Jak wykazują dane Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, liczba antysemickich incydentów w Polsce wyniosła 101 w 2016 r. (brak danych za 2017 r.), ale pozostaje zdecydowanie mniejsza niż np. w Niemczech (1468 w roku 2016). Sytuacja w RFN skłoniła kanclerz Angelę Merkel do mocnego ostrzeżenia przed narastającym w kraju antysemityzmem podczas przemówienia wygłoszonego 27 stycznia 2018 r., w Dniu Pamięci Ofiar Holokaustu. „To niepojęte i haniebne, że żadna żydowska instytucja nie może istnieć bez ochrony policyjnej, niezależnie od tego, czy jest to szkoła, przedszkole czy synagoga” – powiedziała Merkel. Incydenty w Niemczech są spowodowane działalnością ekstremistów zarówno lewicowych, jak i prawicowych.

Jaki wpływ będzie miała potencjalna negatywna rekomendacja Centrum?

Międzynarodowe Centrum Szymona Wiesenthala jest instytucją cieszącą się prestiżem wśród badaczy Zagłady. Uznanie za większe zagrożenie dla turystów żydowskiego pochodzenia nowelizacji polskiego aktu prawnego niż aktów przemocy o antysemickim charakterze w Europie należy uznać za nadużycie, które obniża autorytet Centrum. Ostrze jego krytyki wymierzone jest przede wszystkim przeciwko państwom Europy Środkowej i Wschodniej. Jednocześnie pomijane są antysemickie incydenty w pozostałych państwach UE. Biorąc pod uwagę dane dotyczące występowania aktów antysemityzmu, można to uznać za nieuzasadnioną formę stygmatyzacji Polski.