Dyskusja panelowa

organizowaną w związku z publikacją 29. tomu serii wydawniczej PDD

 

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 lipiec–grudzień

 

 

29 marca 2023 r. w siedzibie Polskiego Instytut Spraw Międzynarodowych odbyła się dyskusja panelowa zorganizowana w związku z publikacją 29. tomu serii wydawniczej PDD – Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 lipiec–grudzień.

W dyskusji poza redaktorem naukowym tomu Piotrem Długołęckim udział wzięli: ambasador Jerzy Maria Nowak, prof. Andrzej Paczkowski i red. Eugeniusz Smolar. Rolę moderatorki pełniła red. Estera Flieger.

Prowadzona dyskusja dotyczyła przed wszystkim zmian w polityce zagranicznej PRL, jakie miały miejsce po wprowadzeniu stanu wojennego. Wiele uwagi poświęcono także groźbie radzieckiej interwencji i reakcjom państw zachodnich na wydarzenia w Polsce. Osobnym zagadnieniem omawianym w czasie debaty była kwestia zagranicznej aktywności NSZZ „Solidarność”, wzbudzającej międzynarodowe zainteresowanie.

 

 

PANELIŚCI:

Piotr Długołęcki

redaktor naukowy tomów PDD za lata 1980–1981

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

 

dr hab. Jerzy Maria Nowak

prof. Akademii Finansów i Biznesu Vistula

ambasador ad personam, pracownik MSZ w latach 1960–2010

 

prof. Andrzej Paczkowski

Zakład Najnowszej Historii Politycznej

Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk

 

Eugeniusz Smolar

Członek Rady Fundacji Centrum Stosunków Międzynarodowych

były dyrektor Sekcji Polskiej BBC, współtwórca kwartalnika „Aneks”

organizator pomocy dla KOR/KSS KOR oraz NSZZ „Solidarność” w latach 1976–1989

 

MODERACJA:

Estera Flieger

sekretarz redakcji

kwartalnika historycznego „Karta”

 

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

ul. Warecka 1a w Warszawie

sala konferencyjna, I piętro

Język debaty: polski

Po zakończeniu debaty organizatorzy zapraszają na lampkę wina

 

________________

Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

29 marca 2023 (środa)

godz. 15:00–16:30

_________________

 

 

Informacja o publikacji

 

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 lipiec–grudzień

Redaktor tomu: Piotr Długołęcki

Warszawa 2022

ISBN: 978-83-67487-08-5

Liczba stron: LXXXVII + 1092

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 lipiec–grudzień to 29. tom opublikowany w ramach serii PDD. Zawarto w nim 545 dokumentów, które ukazują polską politykę zagraniczną w drugiej połowie 1981 r.

Polityka zagraniczna PRL w dokumentowanym okresie była zdominowana przez konsekwencje wydarzeń wewnętrznych związanych z ożywioną aktywnością NSZZ „Solidarność”. Kolejne sytuacje kryzysowe, groźby strajków, nerwowe reakcje władz i napięta sytuacja wewnętrzna sprawiały, że groźba radzieckiej interwencji stawała się zdaniem wielu obserwatorów coraz bardziej realna. Wiele zainteresowania wzbudzała także zmiana na stanowisku I sekretarza KC PZPR – zastąpienie Stanisława Kani przez Wojciecha Jaruzelskiego. Najistotniejszym wydarzeniem drugiej połowy 1981 r. była jednak decyzja władz PRL o wyprowadzanie stanu wojennego, która wywarła olbrzymi wpływ na polską politykę zagraniczną oraz na całokształt stosunków Wschód–Zachód.

Na napiętą sytuację polityczną nakładały się problemy związane z narastającym kryzysem gospodarczym i nieprzezwyciężalne trudności dotyczące spłaty zadłużenia zagranicznego. Pogłębiała się także – zauważalna już w pierwszej połowie roku – utrata monopolu partii i rządu w sferze stosunków międzynarodowych. Poszerzająca się zagraniczna aktywność NSZZ „Solidarność” pozostawała w zasadzie poza kontrolą władz, a takie wydarzenia, jak I krajowy zjazd delegatów NSZZ i wystosowanie w trakcie obrad posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej i listu do Polonii całego świata, wywołały ożywione reakcje zarówno w krajach socjalistycznych, jak i kapitalistycznych. Napięta sytuacja zaowocowała także aktywizacją środowisk polonijnych i opozycyjnych, zwiększając ponadto tendencje emigracyjne w polskim społeczeństwie.

Prowadzona w tych warunkach polityka zagraniczna była siłą rzeczy wieloaspektowa – w stosunkach z ZSRR i krajami socjalistycznymi władze PRL zapewniały o kontrolowaniu sytuacji i braku obaw przed rozprzestrzenieniem się kryzysu na inne kraje Europy Wschodniej. W relacjach z krajami Zachodu podkreślano z kolei, że kryzys jest wewnętrzną sprawą Polski, starano się przeciwdziałać wszelkim próbom wspierania opozycji i „Solidarności” oraz zwalczać starania o umiędzynarodowienie sprawy polskiej poprzez wniesienie jej pod obrady KBWE czy ONZ.

Specyficznym elementem polskiej polityki zagranicznej były relacje ze Stolicą Apostolską, którą władze w Warszawie starały się widzieć jako sojusznika w rozmowach z Episkopatem. Do pewnego ożywienia doszło także w stosunkach polsko-żydowskich i w kontaktach z Izraelem. Odnotowano również wzrost znaczenia kwestii historycznych, dotyczących nie tylko relacji polsko-żydowskich, ale także zbrodni katyńskiej czy tzw. pruskiej fali w NRD i ZSRR. Sprawy historyczne poruszała także NSZZ „Solidarność”, przypominając niewygodne dla władz wydarzenia w relacjach z ZSRR.

Zaprezentowane w tomie dokumenty ukazują dwa kompletnie różne sposoby prowadzenia polityki zagranicznej z cezurą przypadającą na 13 grudnia. Wprowadzenie stanu wojennego oraz późniejsza masakra górników w kopani „Wujek” diametralnie zmieniły dotychczasowe bilateralne i multilateralne kontakty PRL. Zamrożenie relacji z krajami zachodnimi i nałożenie sankcji przez USA przy jednoczesnym praktycznym wstrzymaniu ruchu osobowego całkowicie przeobraziły kontakty z Zachodem. Polskie władze skoncentrowały się na obronie i usprawiedliwianiu decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego oraz na próbach przełamania izolacji. Wobec ZSRR i krajów socjalistycznych podejmowano jednocześnie działania, których celem było uzyskanie pomocy gospodarczej i żywnościowej.

Zdecydowana większość zamieszczonych w tomie źródeł to dokumenty dotąd niepublikowane zgromadzone przede wszystkim w Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Archiwum Akt Nowych. Tom zaopatrzono w rozbudowane indeksy osobowy i rzeczowy, które wraz z informacjami ze wstępu ułatwiają korzystanie z prezentowanych archiwaliów. W tomie zamieszczono również aneksy, w tym wykaz zawieranych przez PRL umów międzynarodowych oraz schemat odzwierciedlający strukturę MSZ w omawianym okresie.

 

Informacje o serii wydawniczej Polskie Dokumenty Dyplomatyczne

W 2005 roku Polski Instytut Spraw Międzynarodowych zainaugurował serię wydawniczą  Polskie Dokumenty Dyplomatyczne stanowiącą polski odpowiednik takich zagranicznych wydawnictw jak: Foreign Relations of the United States, Documents diplomatiques français czy Documents on British Foreign Policy.

Dotychczas w ramach serii obejmującej okres 1918–1989 ukazało się 29 tomów dokumentujących zarówno czasy II RP, jak i działania polskich dyplomatów w okresie drugiej wojny światowej oraz w czasach powojennych.

Podstawę źródłową serii stanowią dokumenty wytworzone przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ale w skład tomów wchodzą również materiały innej proweniencji – dla okresu międzywojennego są to np. archiwalia wytworzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych czy Ministerstwo Spraw Wojskowych (attachaty wojskowe), a dla okresu powojennego – akta wytworzone przez PPR i PZPR oraz materiały Rady Ministrów czy Ministerstwa Handlu Zagranicznego.

 

Tomy opublikowane:

• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1918 listopad-grudzień
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1919 styczeń-maj
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1919 czerwiec-grudzień
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1931
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1932
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1933
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1934
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1935
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1936
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1937
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1938
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1939 styczeń-sierpień
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1939 wrzesień-grudzień
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1940
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1941
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1957
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1958
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1959
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1972
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1973
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1974
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1975
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1976
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1977
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1979
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1980 styczeń-czerwiec
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1980 lipiec-grudzień
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 styczeń-czerwiec
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1981 lipiec-grudzień

 

Wydawnictwa towarzyszące:

• Polish Documents on Foreign Policy. 11 November 1918 – 28 June 1919
• Prasa zagraniczna o Polsce. Listopad 1918 – luty 1919
• Ekspertyzy i materiały delegacji polskiej na konferencję wersalską 1919 roku
• Polish Documents on Foreign Policy. 24 October 1938 – 30 September 1939
• W obliczu Zagłady. Rząd RP na uchodźstwie wobec Żydów 1939–1945
• Confronting the Holocaust. Documents on the Polish Government-in-Exile's Policy Concerning Jews 1939–1945

 

Tomy w przygotowaniu:

• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1920
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1942
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1943
• Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1982