Date: 29 November 2021

10:30 Welcome
 

Sławomir Dębski, Director, Polish Institute of International Affairs
 

10:35 – 11:20 Opening speeches

• What should be the priorities of EU open strategic autonomy in foreign affairs?
• How can EU strategic autonomy be reconciled in EU relations with the U.S.?
• How can the EU act more autonomously in its closest neighbourhood?

Sławomir Dębski, Director, Polish Institute of International Affairs

Konrad Szymański, Minister for EU Affairs of the Republic of Poland

Charles Fries, Deputy Secretary-General, European External Action Service

11:20 – 11.40 Coffee break

11:40 – 13.10 Turning ideas into action: possible instruments of EU open strategic autonomy

• How can the EU become an effective security player?
• What can the EU do to better compete with China?
• How can the EU strengthen its impact in the neighbourhood vis-à-vis its systemic rivals?

Daniel Fiott, Security and Defence Editor, European Union Institute for Security Studies

Charles Powell, Director, Elcano Royal Institute

Kristi Raik, Director, Estonian Foreign Policy Institute, International Centre for Defence and Security

Justyna Szczudlik, Deputy Head of Research, Polish Institute of International Affairs

Chair: Elżbieta Kaca, Senior Research Fellow, Polish Institute of International Affairs

Notatka:

Koncepcja otwartej autonomii strategicznej UE nabrała w ostatnich latach szczególnego znaczenia ze względu na pogarszające się warunki bezpieczeństwa w unijnym sąsiedztwie, ale także z powodu nasilającej się rywalizacji USA–Chiny. Postawiło to Unię w sytuacji, w której musi przemyśleć własny potencjał i instrumenty reagowania na nadchodzące wyzwania. Celem publicznej debaty, która miała miejsce w PISM 29 listopada, było poszukiwanie możliwych sposobów kształtowania przez UE własnej polityki zagranicznej.

Podczas wystąpień wprowadzających publiczność mogła usłyszeć zarówno o unijnym, jak i polskim podejściu do kwestii autonomii strategicznej. Spotkanie otworzył dyrektor PISM Sławomir Dębski. Zwrócił uwagę na niedawną publikację pierwszego projektu Kompasu Strategicznego, którego celem jest wzmocnienie zdolności UE w obszarze bezpieczeństwa i obrony. Podkreślił, że otwarte pozostaje pytanie, jak Unia powinna budować swoje zdolności nie tylko z korzyścią dla państw członkowskich, ale także przy zachowaniu spójności z celami NATO. Dyrektor Dębski wyraził nadzieję, że debaty podobne do tej przybliżą nas do budowania świadomości i gotowości na wyzwania, z jakimi w najbliższych latach mierzyć się będzie UE.

Minister do spraw Unii Europejskiej Konrad Szymański skupił się na kwestiach gospodarczego wpływu UE w świecie. Wyróżnił kilka obszarów o szczególnym znaczeniu: łańcuchy wartości, rola Europy w świecie, pozycja UE wobec rywalizacji USA i Chin. Minister Szymański zwrócił uwagę na znaczenie rynku wewnętrznego, a także zachowanie związków transatlantyckich, które powinny być odporne na przyszłe kryzysy. Jednocześnie podkreślił, że niezbędne jest zarówno dalsze wzmacnianie pozycji UE, jak i zacieśnianie współpracy z USA w dziedzinie gospodarki i bezpieczeństwa.

Zastępca Sekretarza Generalnego Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych Charles Fries podkreślił wkład państw członkowskich w zwiększanie bezpieczeństwa Unii, zwracając jednocześnie uwagę na istotny udział Polski. Odniósł się przy tym do Kompasu Strategicznego oraz wskazał na zagrożenia dla Europy, które mają charakter nie tylko militarny, ale także związany z działaniami hybrydowymi, cybernetycznymi oraz dezinformacją. Jako przykład podał kryzys migracyjny na granicach Polski, Litwy i Łotwy z Białorusią, który postrzega jako atak hybrydowy na państwa członkowskie UE. W tym kontekście zastępca Sekretarza Generalnego Fries podkreślił znaczenie poprawy zdolności Unii oraz zacieśniania współpracy z NATO.

Następnie rozpoczął się panel ekspercki, podczas którego Elżbieta Kaca, analityczka PISM, pytała o narzędzia UE, dzięki którym możliwe byłoby osiągnięcie autonomii strategicznej zarówno w obszarze bezpieczeństwa, jak też w sąsiedztwie Unii oraz wobec rywali systemowych w skali globalnej, jakimi są Chiny.

Podczas panelu eksperckiego głos jako pierwszy zabrał Daniel Fiott, analityk do spraw bezpieczeństwa i obrony w European Union Institute for Security Studies, który odniósł się do potencjału Kompasu Strategicznego. Zwrócił też uwagę na zagrożenia płynące z Rosji, których znaczenie nie powinno być ograniczone wyłącznie do Europy Wschodniej, ale traktowane szerzej, ponieważ Rosjanie mają interesy również w Afryce, Arktyce, a także w sferach cybernetycznej i kosmicznej.

Następnie głos zabrała Kristi Raik, dyrektorka Estonian Foreign Policy Institute, International Centre for Defence and Security, która przyjrzała się bliżej kwestii europejskich zdolności w zakresie bezpieczeństwa. Podkreśliła, że państwa członkowskie potrzebują zwiększyć swój wkład w bezpieczeństwo Europy w różnych formatach (zarówno militarnych, jak i niemilitarnych) oraz zachować spójność działań między UE i NATO.

Dyrektor Elcano Royal Institute, Charles Powell, odniósł się następnie do kwestii autonomii strategicznej, która często postrzegana jest jako użyteczne narzędzie polityki wobec południowych sąsiadów UE, przede wszystkim w celu zapobiegania nieregularnej migracji. Podkreślił przy tym, że koncepcja otwartej autonomii strategicznej nie powinna opierać się na protekcjonizmie, także w kwestiach polityki klimatycznej.

Ostatnia głos zabrała Justyna Szczudlik, zastępczyni kierowniczki Biura Badań i Analiz w PISM, która zaprezentowała krytyczne stanowisko Chin wobec autonomii strategicznej UE w obszarze bezpieczeństwa, a także wobec unijnego protekcjonizmu handlowego. Podkreśliła jednocześnie efektywność działań UE wobec Chin oraz wskazała, że chińska inicjatywa Pasa i Szlaku mierzy się z globalnym sprzeciwem.

Po obu cyklach wystąpień toczyła się ożywiona dyskusja, która potwierdza, że kwestia autonomii strategicznej jest postrzegana jako ważny element wzmocnienia UE zarówno w wymiarze wewnętrznym, jak i globalnym.