Konferencja ekspertów ds. bezpieczeństwa poprzedzająca szczyt NATO: Smart Defense and the Future of NATO: Can the Alliance Meet the Challenges of the Twenty-First Century: “Nadchodzi kluczowy moment dla NATO. Chcąc pozostać w grze Sojusz musi dalej ewoluować i podejmować daleko idące zmiany w swojej strukturze, w definicji swojej misji, a także w swoich ambicjach”.

W  konferencji “Smart Defense and the Future of NATO: Can the Alliance Meet the Challenges of the Twenty-First Century?” (28-30 marca br.), poprzedzającej chicagowski szczyt NATO udział wzięli czołowi eksperci ds. spraw bezpieczeństwa, m.in. ambasador Stanów Zjednoczonych przy NATO  Ivo  Daalder, naczelny dowódca NATO do spraw transformacji (SACT) generał Stephane Abrial, podsekretarz stanu USA ds. politycznych R. Nicholas Burns, ambasador Niemiec przy NATO Martin Erdmann, ambasador Francji przy NATO Philippe Errera, pakistański dziennikarz i pisarz Ahmed Rashid, oraz Dmitri Trenin z Carnegie Moscow Center. Przedmiotem dyskusji były wyzwania stojace przed Sojusz Północnoatlantyckim  w obecnym okresie zmieniających się zagrożeń i ograniczonych zasobów.

Wśród organizacji partnerskich znalazły się: Atlantic Council of the United States, Canadian International Council (CIC), Canadian Defense and Foreign Affairs Institute (CDFAI), Fondation pour la Recherche Stratégique (FRS), Niemiecka Rada ds. Stosunków Międzynarodowych (DGAP), Centrum Badania Globalnych Trendów Politycznych (GPoT) w İstanbul Kültür University w Stambule, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM), Royal United Services Institute (RUSI), oraz Chicago NATO Host Committee.

Konferencja zorganizowana została w ramach kampanii prowadzonej przez sekretarza generalnego NATO Andersa Fogha Rasmussena na rzecz „smart defence” jako środka zwiększenia efektywności i zdolności Sojuszu do współpracy.

Spojrzenie na zakres tematów podjętych w trakcie siedmiu dyskusji panelowych wyjaśnia dlaczego szczyt w Chicago w 2012 r. może stać się przełomowym momentem w historii Sojuszu. Opracowania na sesje panelowe ukazują rzeczywiste wyzwania, przed jakimi stoi dziś Sojusz: 

• “NATO’s Inward Outlook: Global Burden Sharing”, autor: dr Josef Braml: Stany Zjednoczone, finansujące trzy czwarte budżetu operacyjnego Sojuszu, przeżywają okres ogromnych problemów natury gospodarczej, budżetowej i politycznej. Będą więc poszukiwać sposobów podzielenia się obciążeniami z partnerami w ramach NATO i poza Sojuszem.

• “Focused Engagement: NATO's Political Ambitions in a Changing Strategic Context”, autor: dr Henning Riecke: NATO stoi przed strategicznym dylematem: z jednej strony, mamy z trudem osiągnięty konsensus pomiędzy państwami członkowskimi co do tego, że Sojusz powinien skoncentrować się na ograniczonej liczbie zadań, z drugiej zaś zmieniająca się globalna sytuacja strategiczna wymaga większej otwartości i zdolności dostosowawczych – jak dobitnie wykazuje to chociażby bardzo napięta agenda oraz zakres złożonych wyzwań stojących przed chicagowskim szczytem w 2012 r. Możliwa odpowiedź na ten dylemat: ambicją NATO powinno po prostu być dobre wykonanie tego co Sojusz jest w stanie zrobić w swoim własnym sąsiedztwie.

• “Challenges for the Security Sector in Afghanistan: How to Save Reform”, autor: Beata Górka-Winter: Wśród wyzwań stojących przed sektorem bezpieczeństwa znajdują się: możliwy rozkład afgańskich rządowych sił zbrojnych, rosnące zagrożenia bezpieczeństwa ludności ze strony ugrupowań zbrojnych, oraz ogrom czasu i zasobów wymaganych dla utrzymania sprawności afgańskich sił bezpieczeństwa. Podejmując te wyzwania, NATO winno zadeklarować narodowi afgańskiemu, że w dalszym ciągu zobowiązuje się do zapewnienia mu bezpieczeństwa.

• “NATO and Crisis Management Operations: A Canadian Perspective”, autor:  dr Elinor Sloan: Wojna w Afganistanie uwypukliła znaczenie jakie dla Kanady mają dwustronne relacje ze Stanami Zjednoczonymi. Obejmując  w początkowym okresie dowództwo brygady międzynarodowej w prowincji Kandahar (2006 r.)  Kanada otrzymała silne amerykańskie wsparcie wojskowe, często o decydującym znaczeniu dla powodzenia misji. Lecz kiedy kontrola przeszła w ręce NATO, wsparcie to niemal niezwłocznie „wyparowało”, pozostawiając Kanadyjczyków twarzą w twarz z wyzwaniami, jakich można było uniknąć.

• “Smart Defense", autor: dr Camille Grand: Smart defence to wielowymiarowa koncepcja promująca nowe idee i metody zarządzania, usprawniająca koordynacją wewnątrz NATO oraz formułująca strategiczną odpowiedź na niedostatki potencjału. Wymagać będzie silnej woli politycznej i współpracy wśród sojuszników, ale też jest niezbędna w podejmowaniu wyzwań przed jakimi stoi obecnie sektor bezpieczeństwa.

• “NATO-Russia Relations: Towards a Strategic Partnership?”, autor: dr Isabelle Francois:  Po formalnym nawiązaniu stosunków między NATO i Rosją w 1997 r. nastąpił piętnastoletni okres niestabilności, rozczarowań i frustracji po obu stronach, stawiający na porządku dnia pytania o skuteczność tych stosunków i o ich niepewną przyszłość.  Oczekiwania i cele Rosji tak często okazały się odmienne od natowskich, że wspólne zaangażowanie na rzecz bezpieczeństwa europejskiego mocno kulało.

• “NATO, Russia, and the Vision of a Euro-Atlantic Security Community”, autor: dr Dmitri Trenin: Przy obustronnym braku zaufania pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Rosją, nie wyłoniła się otwarta na nowych członków wspólnota bezpieczeństwa obszaru euroatlantyckiego. Nie wolno zapominać o tym braku w tak ważnej strategicznie części świata; trzeba też dokonać wysiłku na rzecz osiągnięcia ściślejszej jedności.   

• “Turkey’s NATO Agenda: What Role in the Middle East?”, autor:  generał broni w stanie spoczynku Şadi Ergüvenç: Potencjał Turcji predestynuje ją do podjęcia skutecznych działań wspierających i ułatwiających intensywny dialog w rejonie pomiędzy państwami, których wzajemne stosunki uległy napięciu. Turcja jest gotowa do odegrania tej roli, z myślą o osiągnięciu silniejszej jedności regionalnej. 

• “NATO and the Middle East: A Positive Agenda for Change”, autor: dr Jonathan Eyal: Bardzo niewiele da się powiedzieć o obecności NATO na Bliskim Wschodzie, zaś w Iranie Sojusz na pewno odgrywać będzie rolę marginalną. W przypadku jednak poważniejszego zaangażowania się NATO, potencjalne pozytywne konsekwencje zdecydowanie przeważą nad negatywnymi, dobitnie dowodząc, że „miękkie” środki bezpieczeństwa wciąż mogą pomóc w osiągnięciu twardych celów bezpieczeństwa.

• “The Transatlantic Bargain After Gates”, autorzy: Barry Pavel i Jeff Lightfoot: W miarę jak Stany Zjednoczone  przesuwają siły i środki w kierunku Bliskiego Wschodu oraz rejonu Azji-Oceanii, Europa będzie musiała przejąć większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo na swoim obszarze. Nowa strategia bezpieczeństwa prezydenta Obamy  przewiduje, ze Europa pozostanie dla Waszyngtonu „głównym partnerem w dążeniu do bezpieczeństwa i pomyślności na świecie” lecz również to, że będzie ona teraz zajmować inne miejsce w amerykańskiej polityce obrony.

Polskę podczas konferencji reprezentował Podsekretarz Stanu w MSZ Bogusław Winid oraz analitycy PISM: Beata Górka-Winter i Marcin Terlikowski. 

Pełny tekst raportu końcowego  konferencji oraz poszczególne referaty dostępne są na stronie internetowej http://2012summits.org/conferences/detail/NATO.  Mają one służyć jako przewodnik po głównych zagadnieniach, jakie podejmowane będą na szczycie w Chicago i z którymi Sojusz będzie musiał się zmierzyć w nadchodzących latach.