Polska rozpoczyna przygotowania do opracowania nowego wieloletniego programu współpracy rozwojowej na lata po 2020 r., starając się lepiej dopasować do najnowszych trendów międzynarodowych i realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. 

Podczas konferencji „New Trends in International Development Cooperation: Inspirations for Poland”, która odbyła się w PISM 23 stycznia br., wiceminister spraw zagranicznych RP, Maciej Lang, oraz dyrektor Departamentu Współpracy Rozwojowej w MSZ RP, Aleksandra Piątkowska, ogłosili początek prac nad nową strategią polskiej pomocy. Ma ona zastąpić aktualny dokument obejmujący lata 2016–2020. Punktem wyjścia dla refleksji w tej sprawie stała się dyskusja na temat światowych megatrendów i nowych priorytetów w polityce współpracy rozwojowej. 

W czasie pierwszej sesji przedstawiciele Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej w Europie (OECD), Narodowego Banku Polskiego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych i European Centre for Development Policy Management (ECDPM) wskazywali, że obecnie współpraca rozwojowa musi w większym stopniu uwzględniać wyzwania związane ze zmianami klimatycznymi, powiązania między bezpieczeństwem a rozwojem oraz nowe formy finansowania pomocy. W planowaniu działań należy też zwrócić uwagę na trendy demograficzne i zjawiska migracyjne, proces urbanizacji, wpływ digitalizacji i nowoczesnych technologii oraz coraz większą aktywność donatorów spoza OECD, takich jak Chiny. Wymaga to między innymi poprawy polityki spójności na rzecz rozwoju, stworzenia warunków dla zaangażowania sektora prywatnego i promowania partnerstw zakładających obopólne korzyści (win-win strategy). 

Uczestnicy zgodzili się, że należy odejść od myślenia o pomocy rozwojowej jako działalności charytatywnej i bardziej wyraźnie wskazywać na korzyści, jakie przynosi także krajom udzielającym wsparcia. Podkreślanie związków między wspieraniem rozwoju państw rozwijających a pokojem, stabilnością, migracjami czy interesami gospodarczymi donatorów, pozwoli też zyskać większą akceptację społeczną dla wydawania pieniędzy podatników w odległych krajach. Oznacza to też uznanie faktu, że pomoc ma w istocie wymiar polityczny, a nie tylko moralny.

Felix Fernadez-Shaw wskazywał na fundamentalną zmianę we współpracy rozwojowej w ostatnich latach: koniec podziału na „bogatą Północ” i „biedne Południe”. Przyjęcie Zrównoważonych Celów Rozwoju (SDG) na forum ONZ i podpisanie Porozumienia Paryskiego w sprawie klimatu w 2015 r. oznacza, że wszystkie kraje mają równe obowiązki i prawa w zakresie realizacji przyjętych zobowiązań. Także Ana Fernandes podkreślała potrzebę silniejszego partnerstwa, dialogu z krajami rozwijającymi się i elastyczności w działaniu. Jej zdaniem pomaganie powinno być inteligentne (smart aid), a więc wykazywać strategiczne podejście w wyborze priorytetów, stwarzać warunki dla mobilizacji dodatkowych środków i być skupione na rezultatach i ocenie wpływu. Zwiększenie politycznego wymiaru pomocy oznacza też, zdaniem Geerta Laporte z ECPDM, dopuszczenie wyraźnego, uwzgledniającego interesy UE, rozróżniania między biorcami pomocy.

Przypomniano, że oficjalna pomoc rozwojowa (ODA) jest tylko jednym z wielu źródeł finansowania zrównoważonego wzrostu w krajach rozwijających się. Paweł Samecki z Narodowego Banku Polskiego wskazywał na rolę międzynarodowych instytucji finansowych i biznesu w tym zakresie. Realizacja SDG nie będzie możliwa bez zwiększenia inwestycji w krajach najsłabiej rozwiniętych, gdzie zmalały one w ostatnich kilku latach o 30%. Stąd ważne jest stworzenie takich instrumentów i form wsparcia, by firmy zaangażowały się w tych krajach. Dzięki temu możliwa będzie „zamiana miliardów (ODA) w biliony (inwestycje prywatne)”, jednocześnie zachowując znaczenie, jakie wciąż ma pomoc rozwojowa. 

Podczas drugiej sesji przedstawiciele polskich organizacji pozarządowych, administracji i biznesu ocenili silne i słabe strony aktualnej polityki współpracy rozwojowej Polski. Wskazali m.in. na ogromne postępy poczynione w polskim systemie rozwojowym w ostatniej dekadzie, m.in. stworzenie ram instytucjonalnych i prawnych, zwiększanie budżetu czy przyjęcie bardziej strategicznego podejścia do planowania działań. Jednocześnie zwrócili uwagę na szereg elementów, które mogłyby usprawnić politykę rozwojową, w tym na potrzebę zdecydowanego zwiększenia wydatków na ODA, szczególnie przekazywaną kanałami dwustronnymi, usprawnienie możliwości realizacji projektów wieloletnich (nie tylko modułowych), poprawę jakości udzielanego wsparcia. Goście PISM zauważyli, że wypełnienie własnych zobowiązań i zwiększenie ODA do poziomu 0,33% PKB, przy jednoczesnej koncentracji na mniejszej liczbie krajów, dałoby Polsce pozycję głównego donatora w wybranych krajach priorytetowych, a co za tym idzie, kluczową rolę w kształtowaniu polityki rozwojowej UE w danym kraju. Ciekawym pomysłem byłoby przyjęcie bardziej kompleksowego podejścia do kwestii bezpieczeństwa, w którym wydatki na tę dziedzinę na poziomie 2,5% PKB mogłyby obejmować też nakłady na ODA.

Oprócz kwestii wysokości wydatków na polską pomoc, paneliści omówili również jej jakość. Wskazali na stały postulat poprawy spójności polityki rozwojowej i lepszą współpracę różnych ministerstw w tym zakresie, m.in. w ramach Rady Programowej Współpracy Rozwojowej, która wydaje się dotąd nie spełniać wystarczająco swojej roli. Jan Bazyl podkreślił też potrzebę większej koncentracji na wymiernych rezultatach w przyszłej strategii rozwojowej. 

Eksperci wyeksponowali także potrzebę dalszych inwestycji w edukację globalną, która pozwoli wytłumaczyć społeczeństwu powiązania między krajami bogatymi i biednymi i będzie budować społeczną akceptację dla udzielania pomocy. Zdaniem przedstawicieli sektora pozarządowego potrzebne jest wsparcie dla budowania zdolności i potencjału polskich NGO, tak by mogły skutecznie ubiegać się o fundusze unijne na pomoc rozwojową. W obecnych uwarunkowaniach, zdaniem Wojciecha Wilka, to polskie państwo finansuje bogate zagraniczne organizacje pozarządowe, które stale wygrywają unijne konkursy. Za słabość uznano też małą widoczność polskiej pomocy w kraju i nierozwinięty system współpracy i zaangażowania polskiego biznesu w działania pomocowe. Okazją do zmiany tego stanu rzeczy mogą być planowane na czerwiec tego roku Międzynarodowe Targi Humanitarne w Warszawie. 

Na zakończenie uczestnicy podzielili się swoimi oczekiwaniami wobec procesu przygotowywania nowego programu wieloletniego. Według nich ważne będzie, by był to proces inkluzywny, obejmujący różnych partnerów, innowacyjny i pragmatyczny, a także by odpowiadał międzynarodowym trendom i celom współpracy rozwojowej. Uczestnicy konferencji wyrazili gotowość udziału w przygotowaniach i konsultacjach nowego programu. 

oprac. Patryk Kugiel

Agenda:

9:00–9:25 Registration

9:25-9:30  Welcome

• Sławomir Dębski, Director, Polish Institute of International Affairs 

9:30–9:45 Opening remarks

• Aleksandra Piątkowska, Director, Department of Development Cooperation, MFA
• Jorge Moreira da Silva, Director, Development Co-operation Directorate, OECD

9:45–11: 45 Panel 1: Evolution of Development Cooperation post-2015

International Development Cooperation has been undergoing profound changes in recent years as illustrated in the UN Agenda 2030 and New European Consensus on Development. While poverty eradication remains the main focus of global community the new approach integrates the economic, social and environmental dimensions of sustainable development. The panel will  discuss recent global trends in development cooperation from the differnet perspectives at international and European level and help to understand why we still need development assistance to support growth in Global South and leave no one behind. What are the main goals, priorities and directions of development cooperation? What are the new trends modalities and  instruments in financing of development and how to engage the private sector? What is the role of developed countries, emerging donors and partner countries as well as international organisations in implementing SDGs? Can aid help to address root causes of migration? And what we need to do beyond aid to help make the world more stable, safe and prosperous?

• Aleksandra Piątkowska, Director, Department of Development Cooperation, MFA
• Paweł Samecki, Board Member, Polish National Bank
• Ana Fernandes, Head of Unit, OECD, Development Cooperation Directorate, Foresight, Outreach and Policy Reform Unit
• Felix Fernandez-Shaw, Director, DG DEVCO, European Commission
• Geert Laporte, Deputy Director, European Centre for Development Policy Management 

• Moderator: Sławomir Dębski, Director, Polish Institute of International Affairs 

11:45-12:00 Networking coffee break

12:00–13:45 Panel 2: Future of Poland’s Development Cooperation in New Aid Agenda

Poland has in recent years expanded aid budget, reformed its management system and gained valuable experiences in development cooperation. All this will be helpful as the country prepares for the next multiannual development cooperation strategy. The panel will offer an opportunity to take stock of past successes and shortcomings in Polish aid and draw some proposals for the future. Are Poland’s thematic and geographic priorities well selected? How Poland’s development cooperation is seen by its major partners and what can we learn from peers in Europe and in developing world? What is required to improve effectiveness and impact of Polish aid? And what needs to be done to  respond properly to global challenges and development needs and to better align Poland’s development cooperation  with new global agenda?

• Grzegorz Gruca, Vice-Chairman of the Board, Polish Humanitarian Action
• Wojciech Wilk, Chairman, Polish Centre for International Aid
• Cezary Miksa, Vice-Chairman, ASECO Group
• Maciej Aulak, Director, Ministry of Infrastructure and Development
• Jan Bazyl, Director, Grupa Zagranica 

• Moderator: Patryk Kugiel, Analyst, Asia-Pacific Programme, Polish Institute of International Affairs

13:45–14:00 Closing remarks

• Maciej Lang, Undersecretary of State, Ministry of Foreign Affairs

14:00–15:00  Lunch