13.07.2012, 00:00
PISM & ASSER INSTITUTE: Preventing fraud, corruption and bribery committed by and through legal entities /Fot. Jadwiga Winiarska
W dniu 13 lipca Polski Instytut Spraw Międzynarodowych wraz z TMC Asser Instituut i we współpracy z holenderskim Ministerstwem Sprawiedliwości zorganizował konferencję zatytułowaną Preventing fraud, corruption and bribery committed by and through legal entities. Konferencja była częścią ogólnoeuropejskiego projektu finansowanego przez Komisję Europejską mającego na celu popularyzację zagadnień związanych z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości gospodarczej.
Podczas czterech paneli konferencyjnych uczestnicy przedyskutowali różne aspekty walki z przestępczością o charakterze korupcyjnym, które wyłoniły się z przeprowadzonego przez PISM i Asser badania dotyczącego uniemożliwiania i zwalczania przestępstw gospodarczych i finansowych popełnionych przez osoby prawne w sektorze publicznym i prywatnym w państwach członkowskich UE oraz trzech państwach kandydujących.
Uwagi wstępne wygłosiła dr Beata Wojna (kierownik Biura Badań i Analiz w PISM). Następnie głos zabrał prof. Alexandre Met-Domestici (Sciences Po w Aix-en-Provence) i wyjaśnił, że unijna polityka antykorupcyjna ma na celu przede wszystkim walkę z przestępstwami przeciwko interesom finansowym UE. Ten mechanizm antykorupcyjny polega głównie na dochodzeniach prowadzonych przez Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF). Jest on odpowiedzialny za dochodzenia zarówno na poziomie samej UE, jak i na szczeblu krajowym. Efektywność jego raportów jest jednak ograniczona ze względu na brak obowiązku implementacji przez krajowe organy ścigania wniosków wynikających z dochodzeń OLAF. Odpowiedzialny za projekt badawczy Preventing fraud, corruption and bribery dr Wybe Douma z TMC Asser, przedstawiając swoje wstępne ustalenia, wskazał, że ilość danych wyłaniających się z kwestionariuszy, które wysłano do 30 sprawozdawców krajowych, jest imponująca. Stwierdził, że wyniki badań składają się na obraz skomplikowanych regulacji prawnych – obowiązujące uregulowania w 30 państwach mają różne zakresy stosowania. W niektórych przypadkach nie ma różnicy między sektorem prywatnym a publicznym. W innych przepisy antykorupcyjne dotyczą wyłącznie sektora prywatnego.
Panel wprowadzający poprowadził dr Ricardo M. Pereira (Imperial College London). Pierwszy prelegent, dr Marc Engelhardt (Max-Planck-Institut we Freiburgu), poświęcił swoje wystąpienie zagadnieniu zgodności procedur antykorupcyjnych z prawem. Julia Pilgrim (Biuro NZ ds. Narkotyków i Przestępczości) przedstawiła w skrócie regulacje Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji jako uniwersalnego instrumentu prawnego mającego na celu zapobieganie i zwalczanie korupcji w sektorze publicznym i prywatnym. Kolejny z mówców, Ernst Schmid (International Anti-Corruption Academy), w swoim wystąpieniu skoncentrował się na historii i celach dwóch europejskich sieci antykorupcyjnych: EPAC i EACN. Prof. Marco Mansdörfer (Uniwersytet Saarland), po krótkim opisie uregulowań antykorupcyjnych w prawie niemieckim, porównał dwa rodzaje sankcji – prawnokarne oraz administracyjne. Sankcje administracyjne są wykorzystywane nie tylko do ukarania drobnej przestępczości, np. wykroczeń drogowych, ale przede wszystkim do utrzymania porządku publicznego. Są więc skutecznym narzędziem w arsenale sankcji prawnych.
Drugi panel koncentrował się na aspektach krajowych strategii i polityk mających na celu zapobieganie i zwalczanie korupcji na poziomie krajowym, unijnym i międzynarodowym. Panel poprowadził Rafał Tarnogórski (PISM). Profesor Cyrille Fijnaut (Erasmus University Rotterdam, KU Leuven i Tilburg University) wskazał, że w związku z problemami nadużyć finansowych i korupcji wśród osób prawnych ważne jest, aby omówić podobieństwa, różnice oraz relacje wzajemne między kategoriami przestępstw – przestępczością zorganizowaną, przestępczością tzw. białych kołnierzyków oraz przestępczością korupcyjną. W tym kontekście podkreślił, że korupcja wymaga długoletniego programu opartego na spójnym zestawie środków zapobiegawczych i karnych, stosowanych przez administrację, prokuraturę i sądy. Jurgen Krais (Siemens AG) przedstawił problem z perspektywy spółki – przedsiębiorcy prywatnego. Siemens opracował rozbudowany system zapobiegania praktykom korupcyjnym, w którym każdy pracownik jest ważnym elementem, a firma przykłada wagę do promowania należytego zachowania. System obejmuje centralę i oddziały Siemensa na całym świecie. Perspektywę strony rządowej przedstawił Don O‘Floinn, urzędnik holenderskiego Ministerstwa Sprawiedliwości. W swoim wystąpieniu przedstawił szeroki wachlarz instrumentów stosowanych w celu zwalczania nadużyć finansowych i korupcji wśród osób prawnych.
Ostatni panel poprowadził dr Wybe Douma (Asser). Wystąpienia tej części konferencji koncentrowały się na przykładach i metodach opracowania najlepszych praktyk w dziedzinie zapobiegania przestępczości zorganizowanej i korupcji w sektorze prywatnym. Aleksandra Stępniewska, prawniczka z kancelarii Wardyński i Wspólnicy, przedstawiła przykłady najlepszych istniejących praktyk w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i korupcji w sektorze prywatnym w Polsce. Jej zdaniem, oprócz zewnętrznych mechanizmów regulujących, należy opracować też miękkie narzędzia, włączając w to najlepsze praktyki ustalone na poziomach organów publicznych. Mariska de Blok z holenderskiego Ministerstwa Sprawiedliwości skoncentrowała się na przeglądzie instrumentów w celu przeciwdziałania korupcji utworzonych przez rząd holenderski. Omówiła kilka przykładów skutecznych instrumentów oraz inicjatyw, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy holenderskiego rządu i sektora prywatnego. Helena Lišuchová w imieniu GRECO (Grupy Państw przeciwko Korupcji) postulowała zgodność przyjmowanych instrumentów antykorupcyjnych ze standardami Rady Europy, w tym z dwudziestoma przewodnimi zasadami walki z korupcją. GRECO zajmuje się szeroką gamą zagadnień takich jak współpraca organów antykorupcyjnych, kwestia immunitetów funkcjonariuszy publicznych jako ewentualnych przeszkód w walce z korupcją oraz ochrona osób ujawniających swoje podejrzenia korupcji, tzw. whistleblowers. Rafał Kierzynka, sędzia i ekspert w Ministerstwie Sprawiedliwości, skupił się na przedstawieniu ram prawnych w zakresie odpowiedzialności osób prawnych w Polsce. Zagadnienie to obejmuje wdrożenie prawodawstwa Unii Europejskiej, ale również wykonanie innych międzynarodowych zobowiązań, zwłaszcza wynikających z przyjętych przez Polskę konwencji OECD. Zwrócił również uwagę na wady polskiego systemu w tej dziedzinie.
Uwagi końcowe wygłosił prof. Cyrille Fijnaut. Podsumowując, stwierdził, że najważniejsze w zapobieganiu i zwalczaniu korupcji nie jest tworzenie nowych regulacji, ale efektywne i pełne egzekwowanie istniejących środków prawnych.
oprac. Rafał Tarnogórski
WIĘCEJ:
Manual for preventive measures and best practices against fraud, corruption and bribery committed through legal entities for the purpose of financial and economic gain
Prezentacje panelistów do pobrania:
Alexandre Met-Domestici, Sciences po Aix-en-Provence - 220KB
Marc Engelhart, Max-Planck Institute for Foreign and International Criminal Law - 373KB
Julia Pilgrim, United Nations on Drugs and Crime - 1 305KB
Ernst Schmid, European Partners Against Corruption - 1 207KB
Marco Mansdorfer, University of the Saarland - 383KB
Don O’Floinn, Ministry of Security and Justice of the Netherlands - 90KB
Aleksandra Stepniewska, Wardyński & Partners – Law Firm - 218KB
Mariska De Blok, Ministry of Security and Justice of The Netherlands - 96KB
Rafal Kierzynka, Polish representative in GRECO - 158KB
Stefano Manacorda, Constantino Grasso, University of Naples – SUN - 867KB
Cyrille Fijnaut, Tilburg University - Closing remarks - 56KB