IV Polsko-Brytyjskie Forum Belwederskie w Londynie

2 marca, wraz z rozpoczęciem oficjalnych negocjacji dotyczących modelu docelowych relacji, współpraca unijno-brytyjska weszła w nową erę. Choć formalnie wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE dokonało się z końcem stycznia, do końca obecnego roku zdecydowana większość osób i firm po obu stronach kanału La Manche może tego faktu nie dostrzegać z powodu okresu przejściowego. W tym czasie konieczne jest jednak zawarcie umowy regulującej dalszą współpracę gospodarczą, na polu bezpieczeństwa, polityki zagranicznej czy wybranych programów badawczych i technologicznych. W przeciwnym razie nastąpi utrata dotychczasowych ram prawnych bez jasno określonych alternatywnych rozwiązań.

Brexit stanowi jednak zasadniczą zmianę nie tylko w relacjach unijno-brytyjskich, ale też głęboko wpływa na relacje dwustronne poszczególnych państw UE ze Zjednoczonym Królestwem. Jest to szczególnie widoczne z perspektywy Polski, dla której Wielka Brytania jest trzecim największym partnerem handlowym i miejscem zamieszkania ok. 1 mln Polaków. Oba państwa łączyła też dotąd bliska współpraca w zakresie bezpieczeństwa, zarówno na polu polityk UE, jak i w ramach NATO.

Zachowanie jakości i intensywności tej współpracy wymaga stworzenia lub rozwijania instrumentów dialogu dwustronnego. Służą temu m.in. doroczne konsultacje międzyrządowe oraz w formacie „kwadrygi” ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony obu państw. Intensyfikacji relacji gospodarczych służy z kolei Business, Trade and Investment Forum.

W dniach 3–4 marca w Londynie miało miejsce IV Polsko-Brytyjskie Forum Belwederskie, które jest formatem stworzonym na potrzeby dialogu społecznego. Tegoroczna edycja była pierwszą zorganizowaną przez wiodące ośrodki ekspertyzy międzynarodowej w obu państwach: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych i Królewski Instytut Stosunków Międzynarodowych – Chatham House, nie zaś przez ministerstwa spraw zagranicznych. Zmiana ta wzmocniła współpracę ponad podziałami politycznymi w obu krajach.

W IV Forum Belwederskim łącznie wzięło udział ok. 300 przedstawicieli wiodących uczelni (m.in. UJ, SGH, University of Cambridge, University of Sussex), tytułów prasowych (m.in. „Dziennik Gazeta Prawna”, „Financial Times”, „The Telegraph”), instytucji eksperckich (m.in. Lewiatan, EBOR, PIE, OSW, Insitute for Government); biznesu (m.in. VividQ); organizacji społecznych (m.in. Merseyside Polonia, For Your Freedom and Ours); a także czynni lub byli politycy: min. Konrad Szymański, Rosena Allin-Khan (Partia Pracy), Gisela Stuart (Wilton Park) czy sir David Lidington (RUSI). W inauguracji forum uczestniczyli Paweł Jabłoński, podsekretarz stanu ds. współpracy ekonomicznej, rozwojowej i prawa Unii Europejskiej, a także Greg Hands, minister stanu ds. handlu międzynarodowego. Obrady zostały podzielone na trzy panele plenarne i dziewięć paneli problemowych w ramach trzech ścieżek tematycznych: społecznej, gospodarczej i międzynarodowej.

Dyskusje dotyczyły nie tylko bieżących relacji polsko-brytyjskich (jak roli w obu państwach osób mających mieszane pochodzenie czy wizji dwustronnych relacji gospodarczych oraz politycznych po brexicie), ale także polskich i brytyjskich odpowiedzi na kluczowe wyzwania europejskie i globalne. Szczególną uwagę przyciągnęły kwestie suwerenności i tożsamości narodowej, a także przyszłość polityki europejskiej, w tym UE, w najbliższych dwóch dekadach. Bez analizy tych kwestii nie sposób jest zrozumieć brexit, wzrost nastrojów eurosceptycznych w UE czy zmiany w polskiej polityce zagranicznej ostatnich lat. W zakresie ścieżki gospodarczej dyskusja skupiła się na przyszłości rynku pracy wobec wyzwań technologicznych związanych z tzw. czwartą rewolucją przemysłową (sztuczna inteligencja, sieć 5G, internet rzeczy) oraz nierówności regionalnych w obu państwach, których ograniczenie stanowi warunek stabilności ich systemów politycznych. Porównano też polskie doświadczenia związane z wynegocjowaniem globalnego porozumienia kończącego konferencję COP24 w Katowicach w 2018 r. z brytyjskimi przygotowaniami do COP26 w Glasgow w listopadzie br. W ramach ścieżki społecznej dyskusja skupiła się na aktualnych i kontrowersyjnych reformach prawnych i ustrojowych w obu państwach, a także na wartościach kluczowych dla obu społeczeństw m.in. w kontekście polityki migracyjnej. Wreszcie w ramach ścieżki międzynarodowej omówiono przyszłość relacji transatlantyckich w świetle amerykańskich wyborów prezydenckich i ekspansji Chin czy bezpieczeństwo kontynentu i przyszłość NATO.

Utrzymanie współpracy po brexicie wymaga rozwijania dialogu bilateralnego, zwłaszcza odkąd nie można już liczyć na robocze kontakty przy okazji spotkań na forach unijnych. Stąd kluczowa rola Forum Belwederskiego – największego i jednocześnie najbardziej przekrojowego tematycznie kongresu polsko-brytyjskiego – jako instrumentu budowania nowych sieci współpracy między obu krajami.