28 listopada 2012 roku w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych odbyła się debata „Europa na drodze do nowego eksperymentu (dez)integracyjnego”. Tło do dyskusji stanowiła opublikowana w PISM książka Marka A. Cichockiego „Problem politycznej jedności w Europie”. Obok autora w debacie wziął udział Piotr Buras. Spotkanie moderował Marcin Zaborowski, dyrektor Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

W jakim momencie znajduje się projekt politycznej jedności w Europie? Dokąd zmierza? Były to pytania przewodnie debaty, które wynikły, jak tłumaczył dyrektor PISM Marcin Zaborowski, z kontekstu częstych dyskusji, które toczą się obecnie na arenie europejskiej na temat różnego rodzaju projektów politycznych, unii fiskalnej, unii bankowej i koncepcji federalistycznych.

Dyskusja zaczęła się od rozważań nad zawartą w książce tezą, że „Jedność w Europie nie ma, i nie może mieć, linearnego, ostatecznego charakteru […] Charakter tego procesu najlepiej oddałaby sinusoida […]”. Marek A. Cichocki tłumaczył, że stwierdzenie to jest wynikiem weryfikacji innej tezy, zgodnie z którą integracja europejska jest przedstawiana jako punkt kulminacyjny politycznego i cywilizacyjnego rozwoju Europy. Zdaniem autora stanowi to duże uproszczenie. W jego ocenie brak finalności projektu integracji stanowi źródło siły Europy, ponieważ projekty integracji pełnej prowadzą do wystąpienia przeciwnego skutku: odkryte zostają antagonizmy między głównymi aktorami.

Z kolei Piotr Buras wyraził wątpliwość odnośnie do porównania procesu integracji europejskiej do sinusoidy, gdyż jego zdaniem Unia Europejska w porównaniu do wcześniejszych projektów integracyjnych takich jak grecki czy średniowieczny, stoi przed zupełnie innym wyzwaniem, a mianowicie musi zmierzyć się z państwem narodowym i demokracją. Zaznaczył także chęć podjęcia dyskusji o kryzysie modelu polityczności ostatnich 200 lat, który jego zdaniem pozostaje zasadniczym kontekstem do dyskusji o projekcie integracji europejskiej. Zarówno federaliści jak i ci którzy opowiadają się za zachowaniem status quo nie dostrzegają faktu, że powtórzenie modelu demokracji przedstawicielskiej i państwa narodowego na poziom europejski nie jest możliwe i faktu, że już zaszły daleko idące zmiany. Marek A. Cichocki również zgodził się z tym, że nie ma powrotu do modelu suwerennego państwa narodowego, który wykształcił się w XIX wieku.

Paneliści doszli do wniosku, że głównym problemem dla dzisiejszej Europy jest relacja kapitalizmu i demokracji, choć w centrum uwagi umiejscawiana jest relacja między federacją a państwem.

Podczas dyskusji z publicznością szczególnie dużo uwagi poświęcono dorobkowi polskiej refleksji nad problemem politycznej jedności.

Opr. Irina Stankevich