Termin Indo-Pacyfik stał się popularny, gdy przyjęła go dla polityki USA administracja Donalda Trumpa. Nie istnieje jednak jedna jego definicja, a granice regionu wyznaczane są różnie przez poszczególne państwa. Dokument UE określa Indo-Pacyfik jako region od „wybrzeży Afryki do państw wyspiarskich na Oceanie Spokojnym”, co oznacza, że zdaniem Unii USA nie należą do tego obszaru, natomiast wliczają się do niego Chiny. Tak zdefiniowany region jest zamieszkany przez 3/5 globalnej populacji, wytwarza 60% światowego PKB i odpowiada za 57% ogólnej emisji CO2. UE jest największym inwestorem i dawcą pomocy rozwojowej, a także jednym z głównych partnerów handlowych dla państw Indo-Pacyfiku. Region stanowi drugi największy rynek eksportowy Unii, a przez jego szlaki morskie przepływa 40% unijnego handlu. Tym samym dobrobyt UE zależy w dużym stopniu od stabilizacji Indo-Pacyfiku.

Czemu ma służyć strategia UE wobec tego regionu? 

Strategia wyraża unijne ambicje wpływania na sytuację w regionie, który staje się najważniejszą areną polityki międzynarodowej XXI w., w tym rywalizacji USA–ChRL. Unia, która prowadziła ustaloną politykę wobec Azji i Pacyfiku, długo była niechętna tworzeniu nowej, dotyczącej Indo-Pacyfiku. Zmieniła zdanie, gdy główne państwa regionu (Australia, Japonia, USA, Indie, kraje ASEAN-u), a także trzy państwa członkowskie (Francja w 2019 r, Niemcy i Holandia w 2020 r.) przyjęły własne dokumenty na temat Indo-Pacyfiku. 19 kwietnia br. Rada Unii Europejskiej zaakceptowała wytyczne do stworzenia strategii, powierzając to zadanie Komisji Europejskiej (KE). Wspólny dokument ma pomóc zniwelować różnice między istniejącymi koncepcjami państw członkowskich, zapobiec przyszłym podziałom i zapewnić spójną politykę Unii w tym regionie.

Jakie są cele i ustalenia zapisane w dokumencie? 

Głównym celem Unii jest budowa regionalnego porządku opartego na prawie i wsparcie „stabilności, bezpieczeństwa, dobrobytu i zrównoważonego rozwoju”. Strategia wskazuje siedem obszarów priorytetowego zaangażowania UE: „zrównoważony i inkluzywny dobrobyt”, „zielona transformacja”, „zarządzanie oceanami”, „zarządzanie cyfrowe”, „tworzenie połączeń”, „bezpieczeństwo i obrona” oraz „bezpieczeństwo osobiste”. Zapowiada m.in. wdrożenie istniejących umów handlowych i inwestycyjnych oraz negocjacje kolejnych, wzmocnienie i dywersyfikację łańcuchów produkcji, tworzenie regulacji i pozyskiwanie funduszy na inwestycje infrastrukturalne, obronę praw człowieka oraz przestrzegania prawa międzynarodowego. Po raz pierwszy zapowiada większą obecność UE w sferze bezpieczeństwa, wskazując na możliwość rozmieszczenia marynarki wojennej państw członkowskich w celu ochrony szlaków morskich i wolności żeglugi, oraz wzmacnianie zdolności obronnych partnerów w Indo-Pacyfiku.

Jak strategia wpłynie na politykę zagraniczną i bezpieczeństwa UE?

Strategia nie sygnalizuje zasadniczego zwrotu w polityce zewnętrznej Unii, ale łączy w jednym dokumencie istniejące już inicjatywy dotyczące Indo-Pacyfiku. Wyraża wolę zwiększenia zaangażowania Unii w tej części świata oraz wzmocnienia współpracy z państwami i organizacjami podzielającymi unijne wartości. KE, choć potwierdza większe zniuansowanie podejścia do Chin w kilku kwestiach (np. handlu, praw człowieka), dystansuje się od narastających napięć amerykańsko-chińskich i polaryzacji w regionie. Strategia nie proponuje nowych źródeł finansowania – na jej realizację przeznaczone będą środki z istniejących już programów pomocy rozwojowej i mieszanych instrumentów finansowych. Unijne podejście jest oparte na realistycznej ocenie własnych zasobów i koncentracji na obszarach niemilitarnych (gospodarka, regulacje, klimat), gdzie UE ma najwięcej do zaoferowania.

Jakie jest międzynarodowe znaczenie strategii?

Niekonfrontacyjna i inkluzywna wizja Indo-Pacyfiku oparta na idei wielostronnej współpracy i przestrzegania prawa międzynarodowego stanowi atrakcyjną propozycję dla państw regionu, odrębną zarówno od polityki USA, jak i ChRL. Dokument będzie przyjęty z rozczarowaniem w USA i Indiach, które oczekiwały silniejszego poparcia w rywalizacji z Chinami czy większego zaangażowania w zakresie bezpieczeństwa. Kładąc nacisk na kwestie gospodarcze, strategia Unii jest komplementarna wobec ogłoszonego tego samego dnia paktu bezpieczeństwa AUKUS, łączącego USA, Wielką Brytanię i Australię. Podejście Unii jest zbieżne z perspektywą członków ASEAN-u, Japonii i Korei Płd., którzy odrzucają konieczność dokonania wyboru między dwoma mocarstwami i oczekują pragmatycznych rozwiązań dla kluczowych wyzwań regionalnych. Większe zaangażowanie UE może wzmacniać multilateralną współpracę, łagodzić obawy Chin i obniżać napięcia w regionie.